(Čl. 35) Uslovi prihvatljivosti
(Čl. 35-1 / CAT-13 / ICCPR-2 / CEDAW-4) Iscrpljivanje unutrašnjih pravnih lekova
(Čl. 41) Pravično zadovoljenje - opšte
(P1-3) Pravo na slobodne izbore - opšte
(P1-3) Izbor zakonodavnih tela
(P1-3) Sloboda izražavanja mišljenja naroda
(P1-3) Pravo na slobodne izbore

Tematske ključne reči

VS deskriptori

Zbirke

Sudska praksa
Presuda ESLJP
Veće

Sažetak

Podnosilac je kao kadidat učestvovao na parlamentarnim izborima. U četiri jedinice o kojima u predstavci podnosilac predstavke je dobio veliku većinu glasova. Zbog poništenja glasanja u tim izbornim jedinicama, glavni takmac podnosioca predstavke proglašen je pobednikom u izbornoj trci i izabranim članom Parlamenta u datom izbornom okrugu. Kada je podnosilac predstavke uložio žalbu, Centralna izborna komisija je stavila van snage odluku o poništenju glasova, uz obrazloženje da nema pouzdanih, nepobitnih dokaza o navodnim neregularnostima, niti dokaza o tome da je broj glasačkih listića koji su nepropisno stavljeni u glasačke kutije premašio deset procenata glasova u svakoj izbornoj jedinici, kako to nalaže član 70. Zakona o parlamentarnim izborima, da bi glasanje bilo poništeno. Ubrzo potom je Okružna izborna komisija proglasila glasanje u četiri izborne jedinice nevažećim iz istih onih razloga koji su i prethodno iznošeni, uz napomenu da se utvrđene nepravilnosti i one koje su uočili posmatrači mogu smatrati „drugim okolnostima koje onemogućuju da se ustanovi kakva je bila volja birača”. Tu odluku podržali su Centralna izborna komisija i Vrhovni sud, koji je stao na stanovište da je isključiva nadležnost okružnih izbornih komisija da utvrde koje su to „druge okolnosti” iz pomenute zakonske odredbe.

Podnosilac predstavke se požalio da uslovi u kojima su se odvijali izbori u izbornom okrugu u kom se kandidovao, nisu obezbeđivali slobodno izražavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih tela. On se pre svega požalio naponištenje glasova u 4 izborne jedinice, kao i na navodnu nepravičnost potonjeg ponovnog brojanja glasova. Požalio se, takođe, na to da su predsednik i sekretar tog izbornog okruga u lokalnim novinama pozvali birače (da glasaju za određenog kandidata), što ukazuje na to da izbori nisu bili nepristrasni. Podnosilac predstavke se pozvao na član 3. Protokola br. 1.

Ovaj predmet tiče se načina na koji su nadležni domaći organi preispitivali rezultat izbora. Širina polja slobodne procene države veoma je velika u ovoj oblasti, ali ne tolika da Sud ne može da razmatra da li je data odluka bila proizvoljna. Nadležni organi su se pozvali na određeni član zakona kada su odlučili da ponište glasanje u četiri izborne jedinice. Međutim, u domaćoj praksi nije bilo nijedne zakonske odredbe koja bi mogla da objasni koji se to činioci mogu smatrati „drugim okolnostima koje onemogućuju da se ustanovi volja birača” i da se utvrdi da li je zakonom zaista bila obuhvaćena i situacija u kojoj jedno isto lice glasa u više navrata. Sud je stava da je domaća vlast svemu tome morala da posveti posebnu pažnju upravo zbog toga što je zakonska odredba o kojoj je reč nedovoljno jasno formulisana, pa iz takvog načina formulisanja proističe opasnost po izborna prava. Međutim, ni u jednoj odluci Okružne izborne komisije niti u potonjim odlukama Centralne izborne komisije ili Vrhovnog suda nema ni pomena o sukobu između dva člana zakona, niti se govori o verodostojnosti raznih izbornih aktera. Pored toga, ni u jednoj odluci nije objašnjeno zbog čega su pretpostavljena kršenja zakona do te mere zamaglila ishod glasanja u pomenute četiri izborne jedinice da više nije bilo mogućno ustanoviti stvarnu volju birača. Zbog svega navedenog odluka o poništenju glasanja u četiri izborne jedinice mora se smatrati proizvoljnom, a ne odlukom koja bi bila srazmerna legitimnom cilju na koji se Država pozvala.
Zaključak: kršenje Konvencije (zaključak donet jednoglasno).

Preuzmite presudu u pdf formatu

EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA

PETO ODELJENJE

PREDMET KOVAČ PROTIV UKRAJINE

(Predstavka br. 39424/02)

PRESUDA

STRAZBUR

7. februar 2008.

PRAVOSNAŽNA

07/05/2008

Ova presuda će postati pravosnažna u okolnostima propisanim članom 44. stav 2. Konvencije. Može podlegati redaktorskim promenama.

U predmetu Kovač protiv Ukrajine, Evropski sud za ljudska prava (Peto odeljenje) zasedajući kao veće u čijem su sastavu bili

Per Lorencen (Peer Lorenzen), predsednik
Karel Jungvirt (Karel Jungwiert),
Volodimir Butkevič (Volodymyr Butkevych),
Margarita Caca-Nikolovska (Margarita Tsatsa-Nikolovska),
Havijer Borego Borego (Javier Borrego Borrego),
Renate Jeger (Renate Jaeger),
Mark Filiger (Mark Villiger);
sudije sekretar Odeljenja Klaudija Vesterdik (Claudia Westerdiek).

Posle većanja iza zatvorenih vrata 15. januara 2008, Izriče sledeću presudu, donetu tog datuma:

POSTUPAK

Predmet je formiran na osnovu predstavke (br. 39424/02) protiv Ukrajine koju je Evropskom sudu za ljudska prava (u daljem tekstu: Sud), po osnovu člana 34. Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljem tekstu: Konvencija) podneo državljanin Ukrajine Nikola Mikolajovič Kovač (Mykola Mykolayovych Kovach) (u daljem tekstu: podnosilac predstavke), 17. oktobra 2002. godine.
Podnosioca predstavke zastupala je N. Petrova, advokat s kancelarijom u Kijevu. Državu Ukrajinu (u daljem tekstu: Država) zastupao je njen stalni zastupnik Jurij Zajcev (Yuriy Zaytsev).
Sud je 14. februara 2006. odlučio da Državu obavesti o predstavci. Shodno odredbama člana 29. stav 3. Konvencije, Sud je odlučio da zajedno razmotri i pitanje suštine predstavke i pitanje njene prihvatljivosti.

ČINJENICE

I. OKOLNOSTI PREDMETA

A. Događaji zbog kojih se podnosilac predstavke obratio Sudu

Podnosilac predstavke kandidovao se na parlamentarnim izborima 31. marta 2002. godine u jednomandatnom Izbornom okrugu br. 72 u Zakarpatskoj oblasti (Одномандатний виборчий округ № 72).
Među kandidatima registrovanim u tom izbornom okrugu nalazio se i G. koji je, u predmetno vreme, bio na položaju načelnika državne uprave okruga Beregovo u Zakarpatskoj oblasti (Берегівська державна адміністрація Закарпатської області).
Lokalni listovi Bereginfo i Karpati Igaz Szo, koji izlaze na mađarskom jeziku objavili su 13. i 28. marta 2002. sledeći poziv biračima:

„Mi čvrsto verujemo da svako ko bude svojom podrškom u nedelju podržao [G.] može to da učini čiste savesti, poklanjajući mu veru i poverenje u to da će obezbediti najbolju moguću budućnost našoj zemlji. On je jedini kandidat koji poštuje sve naše interese i kadar je da zastupa i brani te interese na najvišem nivou. On je čovek od akcije koji nikada neće zloupotrebiti vaše poverenje u njega i koji će dati sve od sebe da i u budućnosti zadrži punu podršku birača.”

Uz ovaj poziv bio je objavljen veliki broj potpisa, uključujući i potpis gđe D., sekretara Izborne komisije u Izbornom okrugu br. 72 (Окружна виборча комісія), kao i potpis O., predsednika iste te izborne komisije.
Parlamentarni izbori su održani 31. marta 2002. Tokom izbora jedno lice koje je prisustvovalo izborima kao posmatrač u ime G. u Izbornoj jedinici br. 14 Izbornog okruga br. 72 podnelo je izveštaj (акт) u kome je navelo da je bilo svedok kada je nepoznato lice ubacilo nekoliko glasačkih listića u glasačku kutiju. Posmatrač je rekao da mu se čini da je bilo sedam takvih listića). Taj izveštaj su potpisala dva birača. Posmatrači koje je G. uputio u izborne jedinice br. 45 i 58 podneli su slične izveštaje u kojima su ukazivali na takva kršenja izbornog zakona, navodeći da su videli kako se u glasačke kutije na taj način nezakonito ubacuje pet, odnosno 10 glasačkih listića.
Prema prvim rezultatima do kojih se došlo kompjuterskim brojanjem, podnosilac predstavke je dobio 33.567 glasova, dok je 33.524 dobio njegov glavni protivnik G. U Izbornoj jedinici br. 14 podnosilac predstavke je dobio 537, a G. 291 glas od ukupno 1.570 glasačkih listića. U Izbornoj jedinici br. 45, od 1.244 njih 711 je glasalo za podnosioca predstavke, a 372 za njegovog takmaca. U Izbornoj jedinici br. 58 bilo je ukupno 830 glasova, od čega je 475 dobio podnosilac predstavke, a 219 G. U Izbornoj jedinici br. 67, od 1.480 birača njih 765 je glasalo za podnosioca predstavke, a 387 za njegovog suparnika. Ukupno uzev, u četiri navedene izborne jedinice podnosilac predstavke je dobio 2.488 glasova, dok je G. dobio 1.269 glasova.
Odlukom br. 36 od 2. aprila 2002. godine Izborna komisija Izbornog okruga br. 72, na osnovu gore navedenih izveštaja posmatrača, proglasila je rezultate u izbornim jedinicama br. 14, 45 i 58 nevažećima, na osnovu teških kršenja izbornog zakonodavstva. Takođe je utvrđeno da su u noći 1. aprila 2002, posle zatvaranja birališta i brojanja glasova, članovi Biračkog odbora Izborne jedinice br. 67 nezakonito raspečatili biračko mesto i izvukli originale zapisnika s biračkih mesta i nekoliko nevažećih glasačkih listića. Sutradan je predsednik biračkog odbora te biračke jedinice doneo te zapisnike i glasačke listiće u Izbornu komisiju Izbornog okruga br. 72. Nije naveden razlog za te radnje. Stoga su i rezultati izbora u Biračkoj jedinici br. 67 takođe proglašeni nevažećima. Istog dana podnosilac predstavke je uložio žalbu na tu odluku Centralnoj izbornoj komisiji (Центральна виборча комісія, u daljem tekstu: CIK).
Odlukom br. 37 Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 objavila je konačne rezultate glasanja, prema kojima je podnosilac predstavke dobio 31.079 glasova, dok je G. dobio 32.255 glasova. Taj rezultat odgovara onome navedenom u prvom zapisniku, koji je gore pomenut, pošto se oduzmu glasovi u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67. Stoga je G. proglašen izabranim poslanikom za taj izborni okrug.

B. Postupak u vezi s poništavanjem glasova u četiri izborne jedinice

Predsednici i članovi biračkih odbora u izbornim jedinicama 14, 45, 58 i 67 dostavili su 3. aprila 2002. godine izjave predsedniku CIK-a u kojima je navedeno da nijedan zvanični posmatrač nije skrenuo pažnju ni na kakvo kršenje izbornog zakonodavstva tokom glasanja ili brojanja glasova, kao i da su dokumenti koje su podneli posmatrači žaleći se na neregularnosti napisani posle brojanja glasova, „čiji rezultati nisu odgovarali jednome od kandidata”.
Odlukom br. 750 od 5. aprila 2002. CIK je, pošto je podnosilac predstavke uložio žalbu 2. aprila 2002. godine, poništila odluku br. 36 i dala uputstvo Izbornoj komisiji Izbornog okruga br. 72 da donese obrazloženu odluku o rezultatima glasanja u četiri izborne jedinice o kojima je reč. Pozivajući se na član 70. stav 1. Zakona o parlamentarnim izborima, CIK je ustanovio da sporna odluka nije bila propisno obrazložena i da nema nepobitnih dokaza za navodne nepravilnosti ili za tvrdnje o tome da je broj glasačkih listića koji su nezakonito ubačeni premašio 10 procenata glasova birača koji su izišli na glasanje u svakoj od tih izbornih jedinica.
Na sastanku 6. aprila 2002. Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 je većinom od devet glasova prema dva glasa, uz tri uzdržana, usvojila odluke br. 40 i 41, kojima je glasanje u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67 proglašeno nevažećim iz istih onih razloga koji su i ranije navođeni. U tim odlukama Komisija je primetila da član 72. stav 12. Zakona o parlamentarnim izborima dozvoljava da glasanje bude proglašeno nevažećim usled „drugih okolnosti koje onemogućuju da se utvrde rezultati izražavanja volje biračkog tela”, pored onih koji su pobrojani u članu 70. tog zakona. Komisija je sem toga primetila da, budući da u članu 72. nisu taksativno pobrojane te „druge okolnosti”, stvar potpada pod isključivu nadležnost te izborne komisije. Konačno, Izborna komisija biračkog okruga br. 72 zaključila je da se nepravilnosti koje je ona utvrdila i one koje su uočili posmatrači mogu smatrati „drugim okolnostima” koje onemogućuju da se utvrdi volja biračkog tela.
Podnosilac predstavke je 9. aprila 2002. uložio žalbu kojom je osporio odluke br. 40 i 41 od 6. aprila 2002. On je naveo da Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 nije sledila uputstvo koje je CIK dao u svojoj odluci od 5. aprila 2002. u vezi s potrebom da se navede dovoljno razloga.
Odlukom br. 858 od 12. aprila 2002. CIK je odbacio žalbu podnosioca predstavke od 9. aprila 2002. uz obrazloženje da, shodno članu 72. Zakona o parlamentarnim izborima, zadatak utvrđivanja postojanja „drugih okolnosti” usled kojih glasanje može biti proglašeno nevažećim spada u nadležnost Izborne komisije datog izbornog okruga.
Podnosilac predstavke je ponovo uložio žalbu na tu odluku obraćajući se Vrhovnom sudu koji je, u presudi od 24. aprila 2002, potvrdio zaključke CIK-a, uključujući tu i onaj koji se tiče isključive nadležnosti izbornih komisija izbornih okruga za utvrđivanje „drugih okolnosti” iz člana 72. Zakona o parlamentarnim izborima iz 2001. godine.

C. Postupci u vezi sa ostalim navodnim kršenjima izbornog zakonodavstva

G. V., posmatrač izbora u ime podnosioca predstavke sačinio je 3. aprila 2002, u prisustvu posmatrača koji su pratili izbore u ime drugih kandidata i predsednika, kao i dva člana Izborne komisije Izbornog okruga br. 72, izveštaj u kome je izneo tvrdnju o kršenju izbornog zakonodavstva. Po navodima sastavljača tog izveštaja, uslovi u kancelariji u kojoj je bio smešten birački odbor u podrumu zgrade državne uprave u Beregovu nisu omogućavali bezbednost glasačkih listića kako bi ostali netaknuti. Oni su pre svega tvrdili da vrata i ormani za arhiviranje nisu bili zapečaćeni, kao i da jedna vrata nisu čak imala ni propisnu bravu.
Podnosilac predstavke je 5. aprila 2002. godine uložio žalbu CIK-u na odluku br. 37 od 2. aprila 2002. godine kojom je G. proglašen pobednikom izbora u Izbornom okrugu br. 72.
Prema odluci CIK-a br. 750 (vidi gore, stav 13), 7. aprila 2002. godine ponovo su prebrojani glasovi u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67. Posle ponovnog prebrojavanja glasova, Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 izdala je detaljan zapisnik o glasanju koji je nosio datum od 7. aprila 2002. i u kome su ponovljeni rezultati navedeni u odluci te komisije br. 37.
Istog dana jedan član Izborne komisije tog izbornog okruga, zajedno s dvojicom posmatrača koji su pratili izbore u ime dva kandidata koji su izgubili na izborima, pripremio je memorandum i uputio ga CIK-u, u kome se tvrdilo da pakete s glasačkim listićima nije zapečatio birački odbor izborne jedinice br. 67, da su neki glasački listići bili oštećeni i da se, ako se imaju u vidu svi ti činioci, ne može isključiti mogućnost da je treće lice imalo pristup glasačkim listićima pre no što je započelo brojanje.
Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 sačinila je 14. aprila 2002. ispravljen birački zapisnik (vidi dole, stav 27) u kome je iznela rezultate glasanja.
Istog dana, zamenik predsednika i tri člana Biračkog odbora Izborne jedinice br. 67 sačinili su memorandum, koji je upućen CIK-u u kome su naveli da su, kršeći zakon, zamenik predsednika i sekretar Izborne komisije tog izbornog okruga, u pratnji četvoro funkcionera Opštinskog veća i državne uprave koji su na izborima bili posmatrači u ime G., došli u njihove kuće, tražeći od njih da potpišu ispravljeni zapisnik sa izbora. Potpisnici dokumenta izrazili su sumnju u tačnost brojeva navedenih u zapisniku od 14. aprila 2002.
Ispravljeni zapisnik poslat je CIK-u 15. aprila 2002. godine.
Podnosilac predstavke je 16. aprila uložio žalbu CIK-u tražeći da se zapisnik od 14. aprila 2002. godine proglasi nevažećim. Pozivajući se na poziv biračima koji je objavljen 13. i 28. marta 2002. u listovima Bereginfo i Karpati Igaz Szo, on je kritikovao činjenicu da su se predsednik i sekretar Komisije uključili u izbornu kampanju njegovog suparnika. Takođe, naveo je da uslovi u kojima je čuvan izborni materijal i novi zapisnik sa izbora izazivaju sumnju u tačnost rezultata glasanja dobijenih posle ponovnog brojanja glasačkih listića od 7. aprila. 2002. godine.
U pismu od 18. aprila 2002. Izborna komisija Izbornog okruga br. 72 obavestila je CIK da je, u skladu sa uputstvima Oblasne policijske uprave Zakarpatja (ГУ МВС України в Закарпатський області), sedište, tj. kancelarija Komisije valjano zaštićena i da nije ustanovljeno da je došlo do bilo kakvog nezakonitog ulaska u te prostorije.
Odlukom od 18. aprila 2002. CIK je razmotrio i odbacio žalbe podnosioca predstavke od 5. i 16. aprila 2002. U toj odluci ustanovljeno je da zapisnik sačinjen posle ponovnog prebrojavanja glasova od 7. aprila 2002. nije sadržao izvesne podatke, konkretno, broj nevažećih glasova, kao i to da je ispravljenim zapisnikom od 14. aprila 2002. ta greška otklonjena. Takođe, ustanovljeno je da je odluka br. 37 od 2. aprila 2002. bila zakonita i valjano doneta, kao i da je, prema ispravljenom zapisniku, G. dobio najveći broj glasova. Sem toga, nije ustanovljeno ništa što bi ukazivalo na to da je način na koji je organizovano ponovno brojanje glasova uticao na tačnost rezultata glasanja. CIK se u tom smislu pozvao na pismo od 18. aprila 2002. Izborne komisije Izbornog okruga br. 72 u vezi s bezbednošću kancelarije te izborne komisije. Konačno, ustanovljeno je da podnosilac predstavke nije naveo nijedan osnov iz Zakona o parlamentarnim izborima za smenu predsednika i sekretara Izborne komisije Izbornog okruga br. 72.
Podnosilac predstavke je tu odluku osporio pred Vrhovnim sudom koji je, u presudi od 22. aprila 2002, odbacio njegov prigovor. Vrhovni sud je stao na stanovište da je odluka od 18. aprila 2002. doneta u skladu sa nadležnošću CIK-a i na način koji je propisan važećim unutrašnjim zakonodavstvom.

II. MERODAVNO UNUTRAŠNJE PRAVO

A. Ustav Ukrajine

29. Relevantni član Ustava glasi kako sledi:

„Član 76.

... Državljanin Ukrajine koji je navršio dvadeset jednu godinu na dan izbora ima pravo da glasa i, ako je živeo na teritoriji Ukrajine minulih pet godina, ima pravo da bude izabran za člana Parlamenta...”

B. Zakon o parlamentarnim izborima od 18. oktobra 2001. godine (bio je na snazi u predmetno vreme)

U predmetno vreme, izborni sistem u Ukrajini upravljao se prema članu 1. tog zakona. Zasnivao se na mešovitom proporcionalno-većinskom sistemu, gde je 225 od ukupno 450 poslanika Vrhovne Rade (Верховна Рада України – jednodomi parlament Ukrajine) bilo birano u jednomandatnim izbornim jedinicama prostom većinom (sistem najvećeg broja glasova) (vidi Sukhovetskyy v. Ukraine, br. 13716/02, ECHR 2006...), dok je preostalih 225 mesta bilo rezervisano za kandidate sa stranačkih lista (vidi Melnychenko v. Ukraine, br. 17707/02, ECHR 2004-X).
Shodno članu 18. tog zakona, sistem izbornih komisija obuhvatao je CIK, komisije izbornih okruga i biračke odbore u izbornim jedinicama. Svaki izborni okrug sastojao se od nekoliko izbornih jedinica.
Član 29. tog zakona propisuje da kandidati na izborima imaju pravo da ospore odluke, činjenja i nečinjenja izbornih komisija pred višim izbornim komisijama ili sudovima. Viša izborna komisija može, na osnovu takve predstavke, po odluci suda ili po vlastitom nahođenju, da poništi odluku niže izborne komisije i da donese novu odluku ili da obaveže prethodnu komisiju da preispita stvar. Odluke, činjenja i nečinjenja CIK-a mogu biti osporene pred Vrhovnim sudom.
Član 70. tog zakona utvrđuje postupak za poništenje glasanja u izbornoj jedinici odlukom biračkog odbora te jedinice. Stav 1. tog člana propisuje:

„Član 1.

Birački odbor jedne izborne jedinice može proglasiti glasanje u toj jedinici nevažećim u slučaju kršenja ovog zakona koje onemogućuje da se ustanove rezultati izražavanja izborne volje birača. Birački odbor izborne jedinice može proglasiti glasanje nevažećim samo u sledećim okolnostima:

1. ako je ustanovljeno stvarno nezakonito glasanje (ubacivanje glasačkog listića u glasačku kutiju od strane nekog drugog lica, a ne onoga kome je taj glasački listić izdat; glasanje od strane lica koja nemaju pravo glasa, glasanje od strane lica koja se ne nalaze na biračkom spisku odgovarajuće izborne jedinice ili lica koja su greškom uvrštena u birački spisak; višekratno glasanje jednog istog birača) a broj lažnih listića premaši deset posto ukupno ubačenih biračkih listića;

2. ako je glasačka kutija oštećena ili uništena tako da nije mogućno ustanoviti sadržaj ubačenih glasačkih listića i ako broj oštećenih glasačkih listića premašuje deset posto ukupnog broja ubačenih listića.

3. ako broj ubačenih glasačkih listića premašuje za deset posto ili više broj birača koji su izašli na glasanje.”

Član 72. tog zakona uređuje postupak kojim izborne komisije izbornih okruga ispituju zapisnike koje izdaju birački odbori u izbornim jedinicama. Stav 12. tog člana glasi:

„Ako izborna komisija izbornog okruga utvrdi da postoje okolnosti navedene u članu 70. stav 1. ili nekih drugih okolnosti koje onemogućuju da se ustanove želje birača u toj izbornoj jedinici, ona može proglasiti glasanje u toj izbornoj jedinici nevažećim.”

Zakon o parlamentarnim izborima iz 2004. (izmenjen i dopunjen 7. jula 2005.), predviđa proporcionalno predstavništvo na izborima. Član 90. Zakona iz 2004. zadržava pravo biračkih odbora u izbornim jedinicama da glasanje proglase nevažećim ako broj lažnih listića premaši deset posto ukupnog broja ubačenih glasova. Član 92. predviđa da posle ponovnog brojanja izborne komisije u izbornim okruzima imaju pravo da ponište glasanje u izbornim jedinicama ako su utvrđene okolnosti predviđene članom 90. ili ako su počinjene namerne radnje koje su omele rad članova izbornih komisija ili posmatrača koji prisustvuju izborima u ime kandidata.

PRAVO

I. OBIM PREDMETA

Sud je primetio da je, pošto je obavestio tuženu Državu o podnetoj predstavci, u odgovor na primedbe koje je Država iznela u pogledu prihvatljivosti i suštine predstavke, podnosilac predstavke dostavio dodatne pritužbe, u kojima je naveo da su tokom predizborne kampanje on i njegove pristalice neprestano bili izlagani tlačenju od strane vlasti. Podnosilac predstavke se takođe požalio da je njegov glavni takmac G. iskoristio svoj položaj načelnika državne uprave okruga Beregovo kako bi uticao na kampanju i na ishod izbora.
Država nije dala nikakvu izjavu.
Po mišljenju Suda, nove pritužbe su uopšteno u vezi sa ovim predmetom, ali ne predstavljaju nadgradnju izvorne predstavke koju je podnosilac podneo Sudu, i koja je ograničena na navodnu nepravičnost postupka brojanja glasova u Izbornom okrugu br. 72 na parlamentarnim izborima održanim 2002. S tih razloga, Sud smatra da ne bi bilo primereno da se zasebno razmatraju ta pitanja u kontekstu ove predstavke (vidi, inter alia, Piryanik v. Ukraine, br. 75788/01, stav 20, 19. aprila 2005, i Lyashko v. Ukraine, br. 21040/02, stav 29, 10. avgusta 2006).

II. NAVODNO KRŠENJE ČLANA 3. PROTOKOLA BR. 1

Podnosilac predstavke se požalio da uslovi u kojima su se odvijali izbori u Izbornom okrugu br. 72 nisu obezbeđivali slobodno izražavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih tela. On se pre svega požalio na poništenje glasova u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67, kao i na navodnu nepravičnost potonjeg ponovnog brojanja glasova. Požalio se, takođe, na to da su predsednik i sekretar tog izbornog okruga u lokalnim novinama pozvali birače (da glasaju za određenog kandidata), što ukazuje na to da nisu bili nepristrasni. Podnosilac predstavke se pozvao na član 3. Protokola br. 1, koji glasi kako sledi:

„Član 3.

Visoke strane ugovornice se obavezuju da u primerenim vremenskim razmacima održavaju slobodne izbore s tajnim glasanjem, pod uslovima koji obezbeđuju slobodno izražavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih tela.”

A. Prihvatljivost

Država je tvrdila da podnosilac predstavke, u celini gledano, nije iscrpeo sve unutrašnje pravne lekove, onako kako to nalaže član 35. stav 1. Konvencije. Iako Konvencija i protokoli uz nju predstavljaju sastavni deo ukrajinskog zakonodavstva, podnosilac predstavke nikada nije ni pred CIKom ni pred Vrhovnim sudom izneo nijednu žalbu u vezi s kršenjem odredaba Konvencije.
Podnosilac predstavke se s tim nije složio.
Pravilo koje se odnosi na iscrpljenost unutrašnjih pravnih lekova normalno nalaže da predstavke za koje postoji namera da docnije budu iznete na međunarodnom nivou prvo budu pokrenute pred domaćim sudovima, barem kada je reč o suštini predmeta i u skladu s formalnim zahtevima i rokovima propisanim u unutrašnjem zakonodavstvu (vidi Azinas v. Cyprus [GC], br. 56679/00, stav 38, ECHR 2004-III). Nesporno je da je podnosilac predstavke pritužbu u vezi s poništenjem glasanja u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67 i navodnom nepravičnošću ponovnog brojanja od 7. aprila 2002. godine izneo pred CIK-om i, posle toga, pred Vrhovnim sudom. Prema tome, ta pitanja su u potpunosti otvorena pred nacionalnom vlašću. Država nije sugerisala da postoji ijedno unutrašnjopravno pravilo koje nalaže da se izvrši pozivanje na Konvenciju, niti je tvrdila da je dodatno pozivanje na član 3. Protokola br. 1 uz Konvenciju moglo uticati na ispitivanje ovog predmeta ili njegovo rešenje pred CIK-om ili pred Vrhovnim sudom. S tih razloga, Sud zaključuje da je podnosilac predstavke na odgovarajući način izneo svoje pritužbe pred domaćom vlašću i odbacuje tu primedbu Države.
Sud smatra da te pritužbe nisu očigledno neosnovane u smislu člana 35. stav 3. Konvencije. Sem toga, Sud smatra da te žalbe nisu neprihvatljive ni po jednom drugom osnovu. Prema tome, navedene pritužbe moraju biti proglašene prihvatljivima.
Kada je reč o pritužbi koju je podnosilac predstavke izneo u vezi sa objavljivanjem u lokalnom listu poziva biračima koji su potpisali i predsednik i sekretar Izborne komisije u Izbornom okrugu br. 72, Država je tvrdila da podnosilac predstavke s tim u vezi nije iscrpeo unutrašnje pravne lekove, jer to pitanje nije otvorio ni pred CIK-om ni pred Vrhovnim sudom. Podnosilac predstavke je naveo da je to pitanje pomenuto u predstavci koju je uputio CIK-u 16. aprila 2002. godine. Da se predstavka odnosila isključivo na to pitanje, Sud sumnja u to da bi predstavka upućena CIK-u, bez potonje žalbe Vrhovnom sudu, mogla da se smatra dovoljnom u tom smislu da su iscrpljeni svi unutrašnji pravni lekovi. Međutim, ako se uzmu u obzir sve činjenice ovog predmeta, u kojima je tvrdnja o pristrasnosti predsednika i sekretara Izborne komisije tesno povezana s drugim aspektima pritužbe koju je podnosilac predstavke izneo u vezi s kršenjem njegovog prava na slobodne izbore, Sud smatra da je primereno da primedbe koje je Država iznela pripoji suštini predstavke. Ni po jednom drugom osnovu ta predstavka nije neprihvatljiva, te stoga mora biti proglašena prihvatljivom.

B. Suština predmeta

1. Podnesci stranaka

Podnosilac predstavke je tvrdio da je dobio više glasova od kandidata koji mu je bio takmac na izborima, ali je onemogućen da zauzme svoje mesto u parlamentu zbog nepravičnog brojanja glasova, na osnovu suverenog prava odlučivanja Izborne komisije u tom izbornom okrugu.
Država je tvrdila da nije došlo do teških kršenja izbornog zakonodavstva na izborima u Izbornom okrugu br. 72, kao i da su sve nepravilnosti koje su se dogodile propisno i bez odlaganja prijavljene i da ih je sve ispravio CIK.
Država je tvrdila da je razlika između dvojice glavnih kandidata, podnosioca predstavke i G., bila sasvim mala i da je čak i svega nekoliko glasova moglo da promeni tas na vagi. Država je tvrdila da je činjenica da su takozvani bačeni glasovi, što je pojava koja nije jedinstvena za Ukrajinu, već je karakteristična i za druge izborne sisteme, uticali na ishod izbora u Izbornom okrugu br. 72, što se ne može pripisati navodnom neuspehu Države da „obezbedi slobodno izražavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih tela”. Potom je Država saopštila da je Izborna komisija u Izbornom okrugu br. 72 donela razuman zaključak o tome da su kršenja izbornog zakonodavstva koja su se dogodila tokom glasanja u četiri izborne jedinice o kojima je reč predstavljala smetnju za utvrđivanje volje birača. Taj zaključak su preispitali CIK i Vrhovni sud i ustanovili su da je on zakonit i razuman.

2. Ocena Evropskog suda

Na prvi pogled, čini se da se član 3. Protokola br. 1 razlikuje od ostalih prava zajamčenih Konvencijom i protokolima, budući da je on formulisan kao obaveza visoke strane ugovornice da održava izbore koji obezbeđuju slobodno izražavanje mišljenja naroda, a ne kao određeno pravo ili sloboda. Međutim, imajući na umu pripremni rad za izradu člana 3. Protokola br. 1 i tumačenje te odredbe u kontekstu Konvencije kao celine, Sud je ustanovio da se tim članom jamče individualna prava, uključujući i pravo da se bira i da se bude biran [vidi, između mnogih drugih autoriteta, Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium, presuda od 2. marta 1987, Series A no. 113, pp. 22–23, st. 46–51; Hirst v. the United Kingdom (Br. 2) (GC), br. 74025/01, st. 56–57, ECHR 2005-IX; i, u skorije vreme, Ždanoka v. Latvia (GC), br. 58278/00, stav 102, 16. marta 2006]. Sem toga, Sud je zaključio da taj član jemči pravo pojedinca da se kandiduje na izborima i da, kada bude izabran, obavlja funkciju člana parlamenta (vidi Lykourezos v. Greece, br. 33554/03, stav 50, ECHR 2006...).
Prava koja su zajamčena članom 3. Protokola br. 1 od presudnog su značaja za uspostavljanje i održavanje osnova delotvorne i sadržajne demokratije koja počiva na vladavini prava. Ipak, ta prava nisu apsolutna. Ima prostora za „implicitna ograničenja” i visoke strane ugovornice moraju uživati određeno polje slobodne procene u toj oblasti. U tom domenu, visoke strane ugovornice uživaju široko polje slobodne procene, pod uslovom da obezbeđuju jednakost postupanja prema svim državljanima. Iz toga, međutim, ne sledi da svi glasovi moraju nužno imati podjednaku težinu u pogledu ishoda izbora, niti da svi kandidati moraju imati jednake izglede za pobedu na izborima. Zato nijedan izborni sistem ne može da eliminiše „bačene glasove” (vidi Mathieu-Mohin and Clerfayt, gore navedeno, stav 54).
Evropski sud je, međutim, taj koji u krajnjem ishodu odlučuje da li su ispunjeni zahtevi postavljeni u članu 3. Protokola br. 1; on mora da se uveri da uslovi ne osujećuju prava o kojima je reč u tolikoj meri da nanose štetu samoj suštini tih prava i lišavaju ih delotvornosti; da su ti uslovi uvedeni u težnji ka ostvarivanju legitimnog cilja; kao i da sredstva koja su pritom primenjena nisu nesrazmerna (vidi Labita v. Italy [GC] br. 26772/95, stav 201, ECHR 2000-IV). Svako skretanje s načela opšteg prava glasa rizikuje da podrije demokratsku valjanost na taj način izabranog zakonodavnog tela i zakona koje ono donosi. Isključenje bilo koje grupe ili kategorije opšteg stanovništva mora, prema tome, biti takvo da je u skladu sa implicitnom svrhom člana 3. Protokola br. 1 (vidi Sukhovetskyy v. Ukraine, br. 13716/02, stav 52, ECHR 2006...).
U ovom slučaju pritužbe podnosioca predstavke bile su prvenstveno usredsređene na način na koji je izvedeno brojanje glasova u izbornom okrugu u kome se on pojavio kao kandidat na izborima. Pre svega je naveo da je odluka o poništenju glasanja u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67 bila nepravična i nerazumna.
Država je, pozivajući se na nemogućnost izbegavanja „bačenih glasova” iznela stav da je cilj spornih odluka Izborne komisije u Izbornom okrugu br. 72 bio otklanjanje pogubnog uticaja kršenja izbornog zakonodavstva o slobodnom odlučivanju birača. Evropski sud sumnja u to da praksa poništavanja svih glasova u jednoj izbornoj jedinici u kojoj su uočene nepravilnosti, bez obzira na razmere te nepravilnosti i bez obzira na njen uticaj na ishod rezultata glasanja u celom tom izbornom okrugu, uopšte može da se shvati kao težnja ka ostvarivanju legitimnog cilja u smislu člana 3. Protokola br. 1. Međutim, od Suda nije traženo da donese konačni stav o tom pitanju u svetlosti zaključaka koji će niže biti izneti.
Cilj Konvencije, koja predstavlja instrument za zaštitu ljudskih prava, zahteva da njene odredbe budu tumačene i primenjivane na način koji će omogućiti da ono što je tim odredbama propisano ne bude teorijsko i iluzorno, već praktično i delotvorno (vidi, na primer United Communist Party of Turkey and Others v. Turkey, presuda od 30. januara 1998, Reports 1998-I, pp. 18–19, stav 33, i Chassagnou and Others v. France [GC], br. 25088/94, 28331/95 i 28443/95, stav 100, ECHR 1999-III).
U predmetu Podkolzina protiv Letonije, Sud je ponovio dabi pravo pojedinca da se kandiduje na izborima, koje je zajemčeno članom 3. Protokola br. 1 i inherentno pojmu istinski demokratskog režima, bilo iluzorno ako bi to lice moglo biti proizvoljno lišeno tog prava u svakom trenutku. Prema tome, iako je tačno da visoke strane ugovornice imaju široko polje slobodne procene kod utvrđivanja uslova biračkog prava u apstraktnom vidu, načelo po kome prava moraju biti delotvorna nalaže da zaključak o tome da ovaj ili onaj kandidat nije zadovoljio te uslove mora ispuniti određeni broj kriterijuma postavljenih da bi se sprečile proizvoljne odluke. Konkretno, jedan takav zaključak mora doneti telo koje može pružiti minimum jemstava svoje nepristrasnosti. Slično tome, sloboda odlučivanja koju to telo uživa ne sme biti neumereno široka; ona mora biti propisana, s dovoljnom merom preciznosti, odredbama unutrašnjeg prava. Konačno, postupak u kome se neko proglašava neprihvatljivim kandidatom mora biti takav da obezbedi pravičnu i objektivnu odluku i da spreči svaku zloupotrebu vlasti od strane nadležnog organa (Podkolzina v. Latvia, br. 46726/99, stav 35, ECHR 2002-II).
Ovaj predmet ne tiče se uslova koje treba ispuniti za kandidovanje na izborima, već načina na koji je ishod izbora preispitan od nadležne domaće vlasti. Polje slobodnog odlučivanja visoke strane ugovornice široko je i u toj oblasti, ali ono ne može oduzeti pravo Sudu da ispita da li je određena odluka bila proizvoljna.
Kao primer mogu da posluže dva prethodna predmeta, I. Z. protiv Grčke [vidi I. Z. v. Greece, br. 18997/91, odluka Komisije od 28. februara 1994, Decisions and Reports (DR)] i Babenko protiv Ukrajine [vidi Babenko v. Ukraine (dec.), br. 43476/98, 4. maj 1999], kada su organi Konvencije ispitivali pritužbe poraženih kandidata u vezi s nepravičnošću izbornih postupaka. Te pritužbe su, pošto nije bilo istinske štete po ishod izbora o kojima je reč, odbačene zbog toga što situacija na koju su se oni žalili nije predstavljala mešanje u slobodno izražavanje volje naroda. Taj pristup se, međutim, ne može primeniti u sadašnjem predmetu, budući da je, što je i sama Država prihvatila u svojim napomenama, poništenje glasova u četiri izborne jedinice o kojima je reč neposredno dovelo do toga da pobednikom izbora bude proglašen G., a ne podnosilac ove predstavke.
Zakon o parlamentarnim izborima iz 2001. godine propisao je da glasanje u izbornim jedinicama može biti proglašeno nevažećim po osnovima koji su taksativno navedeni u članu 70. ili, alternativno, na osnovu „drugih okolnosti” koje onemogućuju da se utvrdi volja birača, kako je to propisano članom 72. (vidi gore, st. 33. i 34).
Član 70. tog zakona bavi se konkretnom situacijom kada jedno lice glasa više puta, propisujući da glasanje u datoj izbornoj jedinici može biti proglašeno nevažećim samo ako broj takvih lažnih glasačkih listića dosegne prag od deset procenata ukupno ubačenih glasova. Što se tiče člana 72, valja istaći da ne postoji nijedna zakonska odredba niti praksa domaćih sudova koja bi mogla da pruži objašnjenje o tome koji se to činioci mogu smatrati „drugim okolnostima”. Pre svega nije jasno da li te „druge okolnosti” moraju biti okolnosti koje nisu predviđene članom 70, ili to otvara mogućnost izbornim komisijama i, u žalbenom postupku, sudovima, da zaobiđu formulacije iz člana 70. tako što će pojam „druge okolnosti” tumačiti u tom smislu da on obuhvata i stvari koje su već pokrivene tom odredbom. Sem toga, dok su u članu 70. pobrojani događaji za vreme izbora koji mogu imati za posledicu proglašenje glasanja nevažećim, član 72. je formulisan tako da se njime uređuje postupak ispitivanja zapisnika, a ne neposredno bavljenje događajima.
Tako nejasna formulacija člana 72. u Zakonu o parlamentarnim izborima iz 2001. i potencijalni rizici po uživanje izbornih prava koji su bili inherentni načinu na koji ga je tumačila domaća vlast zahtevali su poseban oprez te vlasti. Međutim, Izborna komisija u tom izbornom okrugu se u svojim odlukama br. 40 i 41 samo pozvala na prethodne odluke i iznela tvrdnju da neregularnosti koje su uočili i prijavili posmatrači predstavljaju „druge okolnosti” usled kojih nije mogućno utvrditi volju biračkog tela. U prethodnoj odluci br. 36 na koju se Komisija pozvala bilo je navedeno da su ubacivanje nekoliko nevažećih glasačkih listića, koje su uočili posmatrači koji su prisustvovali izborima u ime kandidata G., u izbornim jedinicama br. 14, 45 i 58, i činjenica da su članovi Biračkog odbora u Biračkoj jedinici br. 67 otvorili zapečaćeno biračko mesto i uzeli zapisnike i nekoliko nevažećih glasačkih listića (vidi gore, stav 10) dovoljni da se svi glasovi u tim izbornim jedinicama proglase nevažećima.
Ni u jednoj od tih odluka, kao ni u potonjim odlukama CIK-a i Vrhovnog suda nije razmatrana kolizija između članova 70. i 72. Zakona o parlamentarnim izborima iz 2001, niti je bilo reči o verodostojnosti različitih aktera na izborima. Pored toga, ni u jednoj od tih odluka nema objašnjenja zbog čega su (posebno u svetlosti člana 70) uočena kršenja zakona do te mere „zamaglila” ishod glasanja u izbornim jedinicama br. 14, 45, 58 i 67 da je potpuno onemogućeno da se utvrdi volja birača.
S obzirom na sve prethodno navedene razloge, Sud zaključuje da odluka o poništavanju glasanja u četiri izborne jedinice mora biti smatrana proizvoljnom, a ne odlukom koja je srazmerna bilo kom legitimnom cilju na koji se Država poziva. Iz toga sledi da je u ovom slučaju bio prekršen član 3. Protokola br. 1.
S obzirom na to, Sud smatra da nije neophodno da presuđuje o pritužbama podnosioca predstavke o tome da članovi Izborne komisije u Izbornom okrugu br. 72 nisu ispoljili potrebnu nepristrasnost jer su objavili apel biračima, o tome da je ponovno prebrojavanje glasova od 7. aprila 2002. obilovalo kršenjima unutrašnjeg izbornog zakonodavstva, kao i o tome da biračke kutije nisu bile adekvatno obezbeđene. Pored toga, nema potrebe da se razmatra zahtev Države u pogledu toga da navodno nisu iscrpljeni unutrašnji pravni lekovi u vezi s pritužbom podnosioca predstavke na pristrasnost funkcionera te izborne komisije.

II. PRIMENA ČLANA 41. KONVENCIJE

63. Član 41. Konvencije glasi kako sledi:

„Član 41.

Kada Sud utvrdi prekršaj Konvencije ili protokola uz nju, a unutrašnje pravo visoke strane ugovornice u pitanju omogućava samo delimičnu odštetu, Sud će, ako je to potrebno, pružiti pravično zadovoljenje oštećenoj stranci.”

A. Materijalna šteta

Podnosilac predstavke je naveo da na ime materijalne štete zbog gubitka plate koja bi mu pripala kao članu Vrhovne Rade (poslaniku) traži 144.000 američkih dolara [107.250 evra ]. Taj zahtev na ime naknade temelji se na onome koliko bi otprilike zaradio kao član parlamenta, što bi sve dobio da je bio izabran.
Država je primetila da ne postoji uzročno-posledična veza između zahteva podnosioca predstavke za naknadu štete i kršenja Konvencije koje je Sud ustanovio.
Kao što je primećeno u stavu 55. gore, poništenje glasanja u četiri izborne jedinice neposredno je dovelo do toga da G., a ne podnosilac predstavke bude proglašen članom parlamenta. Tačno je da bi, da je bio izabran, podnosilac predstavke dobijao platu kao poslanik. To, međutim, nije dovoljno da mu se dosudi iznos koji on traži zato što iznos koji on traži treba odmeriti u odnosu na druge prihode koje je mogao da ostvari i kojih bi morao da se odrekne da je bio izabran, kao što je to bilo u predmetu Likurezos protiv Grčke (citiran gore, stav 64, kada je podnosilac predstavke bio sprečen da nastavi da ostvaruje svoj mandat). Podnosilac predstavke je naveo detalje u vezi s platom koju bi dobijao kao član parlamenta, ali nije precizirao koliki bi bio njegov neto gubitak. S tih razloga, Sud je odbacio zahtev koji je podnosilac predstavke izneo pod tom stavkom.

B. Nematerijalna šteta

Podnosilac predstavke je tražio da mu se isplati 56.000 američkih dolara (41.715 evra) na ime nadoknade za bol i patnju koje je navodno pretrpeo zbog toga što su bila povređena njegova izborna prava.
Država je ocenila da je iznos koji potražuje podnosilac predstavke prekomeran i neosnovan.
Sud priznaje da je podnosilac predstavke pretrpeo nematerijalnu štetu usled ustanovljenog kršenja prava. Shodno tome, presuđujući na ravnopravnoj osnovi i imajući u vidu sve okolnosti predmeta, Sud mu dosuđuje 8.000 evra po tom osnovu.

C. Sudski i ostali troškovi

Podnosilac predstavke nije dostavio potraživanja po ovom osnovu u propisanom roku; s tih razloga, Sud mu ne dosuđuje sredstva po tom osnovu.

D. Zatezna kamata

Sud smatra da zatezna kamata treba da bude jednaka najnižoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke uvećanoj za tri procentna poena.

SA SVIH TIH RAZLOGA, SUD JEDNOGLASNO

Odlučuje da prigovor Države u vezi s pitanjem iscrpljenosti unutrašnjih pravnih lekova u pogledu pritužbe podnosioca predstavke na pristrasnost zvaničnika Izborne komisije spoji s razmatranjem suštine predstavke i zaključuje da nije potrebno da ga ispita;
Proglašava ostatak predstavke prihvatljivom;
Zaključuje da je u ovom slučaju bio prekršen član 3. Protokola br. 1 uz Konvenciju;
Zaključuje

(a) da je tužena Država dužna da plati podnosiocu predstavke, u roku od tri meseca od datuma pravosnažnosti presude u skladu sa članom 44. stav 2. Konvencije, iznos od 8.000 evra (osam hiljada evra) na ime nematerijalne štete, iznos koji treba da bude pretvoren u nacionalnu valutu tužene Države po kursu primenjivom na dan isplate, uz dodatak svih poreza koji bi mogli da budu naplaćeni na ta sredstva;

(b) da po isteku gore navedenog roka od tri meseca do konačne isplate iznosa na navedeni iznos treba platiti običnu kamatnu stopu jednaku najnižoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke uvećanoj za tri procentna poena;

5. Odbacuje ostatak zahteva podnosioca predstavke za pravično zadovoljenje.

Sačinjeno na engleskom jeziku i dostavljeno strankama u pisanoj formi 7. februara 2008, u skladu s Pravilom 77. st. 2. i 3. Poslovnika Suda.

Klaudija Vesterdik, Per Lorencen,

sekretar predsednik

_________________________________

Prevod presude preuzet sa https://hudoc.echr.coe.int/

Ovaj prevod je nastao uz podršku Fiducijarnog fonda za ljudska prava Saveta Evrope www.coe.int/humanrightstrustfund.

FIFTH SECTION

CASE OF KOVACH v. UKRAINE

(Application no. 39424/02)

JUDGMENT

STRASBOURG

7 February 2008

FINAL

07/05/2008

In the case of Kovach v. Ukraine, The European Court of Human Rights (Fifth Section), sitting as a Chamber composed of:

Peer Lorenzen, President,
Karel Jungwiert,
Volodymyr Butkevych,
Margarita Tsatsa-Nikolovska,
Javier Borrego Borrego,
Renate Jaeger,
Mark Villiger, judges,
and Claudia Westerdiek, Section Registrar,

Having deliberated in private on 15 January 2008,

Delivers the following judgment, which was adopted on that date:

PROCEDURE

1. The case originated in an application (no. 39424/02) against Ukraine lodged with the Court under Article 34 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (“the Convention”) by a Ukrainian national, Mr Mykola Mykolayovych Kovach (“the applicant”), on 17 October 2002.

2. The applicant was represented by Ms N. Petrova, a lawyer practising in Kyiv. The Ukrainian Government (“the Government”) were represented by their Agent, Mr Y. Zaytsev.

3. On 14 February 2006 the Court decided to give notice of the application to the Government. Under the provisions of Article 29 § 3 of the Convention, it decided to examine the merits of the application at the same time as its admissibility.

THE FACTS

I. THE CIRCUMSTANCES OF THE CASE

A. Events giving rise to the applicant’s subsequent complaints

4. The applicant stood as a candidate in the parliamentary elections of 31 March 2002 in the single-seat electoral constituency no. 72 in the Zakarpattya (Transcarpathia) region (Одномандатний виборчий округ № 72).

5. Among the candidates registered in that constituency was Mr G., who, at the material time, occupied the post of Head of the Beregovo District State Administration (Zakarpattya Oblast) (Берегівська державна адміністрація Закарпатської області).

6. On 13 and 28 March 2002 the local Hungarian-language newspapers Bereginfo and Karpati Igaz Szo published the following appeal to voters:

“We firmly believe that anyone who honours [Mr G.] with their support on Sunday can do so with a clear conscience, placing their faith and trust in him to ensure the best possible future for our country. He is the only candidate who respects all our interests and is capable of representing and defending those interests at the highest level. He is a man of action who will never abuse your trust in him and who will do his utmost to retain the full support of voters in the future.”

7. The appeal was followed by a large number of signatures, including those of Mrs D., secretary of the Electoral Commission of constituency no. 72 (Окружна виборча комісія), and Mr O., the Chairman of the same electoral commission.

8. On 31 March 2002 the parliamentary elections were held. During the elections an observer, acting on behalf of Mr G. in electoral division no. 14 of constituency no. 72, drew up a report (акт) stating that she had witnessed an unknown person depositing several (she believed there were seven) ballots in the ballot box. The report was signed by two voters. The observers sent by Mr G. to electoral divisions nos. 45 and 58 drew up similar reports of such breaches of electoral law, stating that they had seen respectively five and ten ballots being cast in the ballot box unlawfully.

9. According to the first results generated by the computerised system, the applicant had obtained 33,567 votes, compared with 33,524 for his main opponent, Mr G. In electoral division no. 14 the applicant had obtained 537 and Mr G. 291 votes out of 1,570 votes cast. In division no. 45, out of 1,244 voters 711 had voted for the applicant and 372 for his opponent. In division no. 58 there had been 830 votes, of which 475 had been cast for the applicant and 219 for Mr G. In division no. 67, of 1,480 voters 765 cast their ballots for the applicant and 387 for his opponent. In total, in the four above-mentioned electoral divisions the applicant had obtained 2,488 votes, against 1,269 for Mr G.

10. By decision no. 36 of 2 April 2002, the Electoral Commission of constituency no. 72, on the basis of the above-mentioned observers’ reports, declared the results in electoral divisions nos. 14, 45 and 58 invalid on the grounds of serious breaches of electoral law. It was also established that on the night of 1 April 2002, after the close of polls and the count, the members of the Electoral Commission of division no. 67 had unlawfully opened the sealed polling station and retrieved the original voting records and several invalid ballots. The next day the Chairman of that division’s Electoral Commission had brought those voting records and ballots to the Electoral Commission of constituency no. 72. No reason had been given for these actions. Therefore, the results of the elections in division no. 67 were also declared invalid. On the same date the applicant appealed against this decision to the Central Electoral Commission (Центральна виборча комісія – “the CEC”).

11. By decision no. 37, the Electoral Commission of constituency no. 72 announced the final results of the ballot, according to which the applicant had obtained 31,079 votes compared with 32,255 for Mr G. This result corresponded to that set out in the first voting record, referred to above, after deduction of the votes in divisions nos. 14, 45, 58 and 67. Mr G., therefore, was declared elected as a member of parliament for the constituency.

B. Proceedings concerning the annulment of the vote in the four electoral divisions

12. On 3 April 2002 the chairmen and members of the Electoral Commissions of divisions nos. 14, 45, 58 and 67 sent statements to the Chairman of the CEC to the effect that none of the official observers had drawn their attention to any breach of electoral law during the voting or the count, and that the documents submitted by the observers complaining of irregularities had been drawn up after the count, “the results of which did not suit one of the candidates”.

13. By decision no. 750 of 5 April 2002, the CEC, following the applicant’s complaint of 2 April 2002, set aside decision no. 36 and instructed the Electoral Commission of constituency no. 72 to give a reasoned decision on the results of the vote in the four divisions in question. Referring to the first paragraph of section 70 of the Parliamentary Elections Act, the CEC observed that the impugned decision had not been duly reasoned and that there was no conclusive evidence of the alleged irregularities or the allegation that the number of ballots deposited unlawfully had exceeded 10% of the votes cast in each electoral division.

14. At a meeting of 6 April 2002, the Electoral Commission of constituency no. 72, by a majority of nine votes to two with three abstaining, adopted decisions nos. 40 and 41, whereby the vote in electoral divisions nos. 14, 45, 58 and 67 was declared invalid for the same reasons as before. In these decisions the Commission noted that the twelfth paragraph of section 72 of the Parliamentary Elections Act allowed a vote to be declared invalid on account of “other circumstances making it impossible to establish the results of the expression of the electorate’s wishes”, in addition to those enumerated in section 70 of the Act. The Commission further noted that since section 72 did not list these “other circumstances”, the matter fell within its exclusive competence. Lastly, the Electoral Commission of constituency no. 72 concluded that the irregularities which it had established and those noted by the observers could be considered as “other circumstances”, making it impossible to establish the electorate’s wishes.

15. On 9 April 2002 the applicant lodged a complaint challenging decisions nos. 40 and 41 of 6 April 2002. He submitted that the Electoral Commission of constituency no. 72 had not followed the instructions given by the CEC in its decision of 5 April 2002 concerning the need to give sufficient reasons.

16. By decision no. 858 of 12 April 2002, the CEC rejected the applicant’s complaint of 9 April 2002 on the ground that, in accordance with section 72 of the Parliamentary Elections Act, the task of establishing the existence of “other circumstances” causing the vote to be declared invalid fell to the constituency electoral commission.

17. The applicant appealed against this decision to the Supreme Court, which, in a judgment of 24 April 2002, upheld the findings of the CEC, including that concerning the exclusive competence of the constituency Electoral Commissions to establish the “other circumstances” provided for in section 72 of the 2001 Parliamentary Elections Act.

C. Proceedings concerning the remainder of the alleged breaches of electoral law

18. On 3 April 2002 Mr V., the applicant’s observer, in the presence of the observers of other candidates and the Chairman and two members of the Electoral Commission of constituency no. 72, drew up a report alleging a breach of electoral law. According to the authors, the conditions in the office of the electoral commission located in the basement of the State Administration building in Beregovo were not adequate to ensure that the ballots were kept secure and intact; in particular, they alleged that the doors and filing cabinets had not been sealed, and that one of the doors did not even have a lock on it.

19. On 5 April 2002 the applicant lodged a complaint with the CEC, challenging decision no. 37 of 2 April 2002 whereby Mr G. had been announced the winner of the elections in constituency no. 72

20. On 7 April 2002, after the CEC’s decision no. 750 (see paragraph 13 above), a recount of the votes in the electoral divisions nos. 14, 45, 58 and 67 was held. After the recount, the Electoral Commission of constituency no. 72 issued a detailed voting record dated 7 April 2002 setting out the results of the ballot in the constituency, which were the same as those stated in its decision no. 37.

21. On the same day a member of the constituency Electoral Commission, together with two observers of two of the unsuccessful candidates, prepared a memorandum, addressed to the CEC, alleging that the packages containing the ballot papers had not been sealed by the Electoral Commission of division no. 67, that some of the ballot papers had been damaged and that, in view of these factors, access to the ballots by third parties before the recount could not be ruled out.

22. On 14 April 2002 the Electoral Commission of constituency no. 72 drew up the corrected voting record (see paragraph 27 below) setting out the results of the vote.

23. On the same date the deputy chairman and three members of the Electoral Commission of division no. 67 drew up a memorandum, addressed to the CEC, in which they stated that, in breach of the law, the deputy chairman and secretary of the constituency Electoral Commission, accompanied by four officials of the municipal council and the State Administration acting as observers appointed by Mr G., had come to their homes asking them to sign the corrected voting record. The signatories of the document expressed doubts as to the accuracy of the figures given in the record of 14 April 2002.

24. On 15 April 2002 the corrected voting records were sent to the CEC.

25. On 16 April 2002 the applicant lodged a complaint with the CEC seeking to have the record of 14 April 2002 declared invalid. Referring to the appeal to voters published on 13 and 28 March 2002 in the newspapers Bereginfo and Karpati Igaz Szo, he criticised the fact that the chairman and the secretary of the commission had engaged in election campaigning for his opponent. He also noted that the conditions in which the ballot materials had been kept and the new voting record produced cast doubt on the accuracy of the results of the vote obtained after the recount on 7 April 2002.

26. In a letter of 18 April 2002, the Electoral Commission of constituency no. 72 informed the CEC that, in accordance with the instructions of the Zakarpattya Oblast Police Department (ГУ МВС України в Закарпатський області), the commission’s office had been properly protected and that no illegal entry had been found to have occurred.

27. By a decision of 18 April 2002, the CEC examined and rejected the applicant’s complaints of 5 and 16 April 2002. It noted that the voting record drawn up after the recount of 7 April 2002 did not contain certain data, namely the number of invalid ballots, and that the amended record of 14 April 2002 had corrected that error. The CEC further noted that decision no. 37 of 2 April 2002 had been lawful and valid given that, according to the corrected voting record, Mr G. had obtained the highest number of votes. Moreover, no indication was found that the way in which the recount had been organised had affected the accuracy of the results of the vote. The CEC referred in this regard to the letter of 18 April 2002 of the Electoral Commission of constituency no. 72 concerning the security of its office. Lastly, the CEC found that the applicant had failed to indicate any ground provided by the Parliamentary Elections Act for the dismissal of the Chairman and the secretary of the Electoral Commission of constituency no. 72.

28. The applicant challenged this decision before the Supreme Court, which, in a judgment given on 22 April 2002, rejected his complaint. It held that the decision of 18 April 2002 had been taken within the CEC’s competence and in a manner prescribed by the applicable domestic law.

II. RELEVANT DOMESTIC LAW

A. Constitution of Ukraine

29. The relevant Article of the Constitution provides:

Article 76

“... A citizen of Ukraine who has reached the age of 21 on the date of the elections has the right to vote and, if that citizen has resided on the territory of Ukraine for the past five years, is eligible to be elected a member of parliament ...”

B. The Parliamentary Elections Act of 18 October 2001 (in force at the material time)

30. At the material time the Ukrainian electoral system was governed by section 1 of this Act. It was based on a mixed-member proportional system, where 225 of the 450 members of the Verkhovna Rada (the Ukrainian unicameral parliament) were elected from the single-seat constituencies by simple plurality (“first past the post”) (see Sukhovetskyy v. Ukraine, no. 13716/02, ECHR 2006‑VI) and another 225 seats were reserved for candidates from party lists (see Melnychenko v. Ukraine, no. 17707/02, ECHR 2004‑X).

31. In accordance with section 18 of the Act, the system of electoral commissions included the CEC, commissions of electoral constituencies and electoral divisions. Each electoral constituency consisted of several divisions.

32. Section 29 of the Act provided that the candidates for election were entitled to challenge the decisions, actions and omissions of the electoral commissions before the higher electoral commissions or the courts. The higher electoral commission, following such an application, the decision of the court or of its own motion, could set aside the decision of the lower commission and either take a new decision or oblige the commission concerned to reconsider the matter. Decisions, actions and omissions of the CEC could be challenged before the Supreme Court.

33. Section 70 of the Act determined the procedure for having the vote in an electoral division declared invalid by the electoral commission of that division.

Paragraph 1 of this section stipulated:

“An electoral commission of a division may declare the vote in the division invalid in the event of a breach of this Act making it impossible to establish the results of the expression of the electorate’s wishes. The electoral commission of a division may declare the vote invalid only in the following circumstances:

1. if actual unlawful voting has been established (depositing of a ballot in the ballot box by a person other than the one to whom it has been issued; voting by persons who have no right to vote; voting by persons who are not included in the electoral lists of the relevant electoral division or by persons who have been wrongly included in the lists; multiple voting by one voter) if the number of fraudulent votes exceeds 10% of the total votes cast;

2. if a ballot box has been damaged or destroyed so that it is impossible to establish the content of the ballots deposited, and if the number of damaged ballots exceeds 10% of the total votes cast;

3. if the number of ballots deposited exceeds the number of voters who voted by 10% or more.”

34. Section 72 of the Act regulated the procedure for examination by the constituency commissions of voting records issued by the division commissions.

Paragraph 12 of this section provided:

“If the electoral commission of a constituency establishes the existence of the circumstances enumerated in paragraph 1 of section 70 or of other circumstances which make it impossible to establish the wishes of the voters in the division, it may declare the vote in the division concerned invalid.”

35. The 2004 Parliamentary Elections Act (as amended on 7 July 2005) provides for proportional representation in elections. Section 90 of the 2004 Act retains the power for commissions of electoral divisions to declare a ballot inadmissible if the number of fraudulent votes exceeds 10% of the total votes cast. Section 92 provides that, after a recount, commissions of electoral constituencies are entitled to annul the vote in an electoral division if the circumstances set out in section 90 have been established, or if intentional acts have wrongfully interfered with the work of the members of the electoral commissions or the candidates’ observers.

THE LAW

I. SCOPE OF THE CASE

36. The Court observes that after communication of the application to the respondent Government and in response to the Government’s objections as to the admissibility and merits of the application, the applicant submitted further complaints, alleging that during the election campaign the applicant and his supporters had been constantly oppressed by the authorities. The applicant also complained that his main opponent, Mr G., had used his post of Head of the Beregovo District State Administration to influence the campaign and the outcome of the elections.

37. The Government made no comments.

38. In the Court’s view, the new complaints are related in a general sense to the present case, but do not constitute an elaboration of the applicant’s original complaint to the Court, which is limited to the alleged unfairness of the count procedure at constituency no. 72 during the 2002 parliamentary elections. The Court considers, therefore, that it is not appropriate now to take these matters up separately in the context of the present application (see, inter alia, Piryanik v. Ukraine, no. 75788/01, § 20, 19 April 2005, and Lyashko v. Ukraine, no. 21040/02, § 29, 10 August 2006).

II. ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE 3 OF PROTOCOL No. 1

39. The applicant complained that the conditions in which the elections had been conducted in constituency no. 72 had not ensured the free expression of the opinion of the people in the choice of the legislature. In particular, he complained about the invalidation of the votes cast in electoral divisions nos. 14, 45, 58 and 67, and the alleged unfairness of the subsequent recount. He also complained that the chairman and secretary of the constituency had made an appeal to voters in a local newspaper, thereby indicating their lack of impartiality. He relied on Article 3 of Protocol No. 1, which provides:

“The High Contracting Parties undertake to hold free elections at reasonable intervals by secret ballot, under conditions which will ensure the free expression of the opinion of the people in the choice of the legislature.”

A. Admissibility

40. The Government argued that the applicant had generally failed to exhaust domestic remedies as required by Article 35 § 1 of the Convention. Although the Convention and its Protocols constituted a part of the law of Ukraine, the applicant never raised either before the CEC or the Supreme Court any complaints of a violation of the Convention provisions.

41. The applicant disagreed.

42. The rule of exhaustion of domestic remedies normally requires that the complaints intended to be made subsequently at the international level should have been aired before the domestic courts, at least in substance and in compliance with the formal requirements and time-limits laid down in domestic law (see Azinas v. Cyprus [GC], no. 56679/00, § 38, ECHR 2004‑III). It is undisputed that the applicant raised his complaints about the invalidation of the vote cast in electoral divisions nos. 14, 45, 58 and 67 and the alleged unfairness of the recount of 7 April 2002 before the CEC and, subsequently, before the Supreme Court. Those issues were therefore fully before the national authorities. The Government have not suggested that any domestic rules required reference to the Convention, nor have they claimed that additional reference to Article 3 of Protocol No. 1 would have affected the examination or outcome of the case before the CEC or the Supreme Court. The Court therefore finds that the applicant adequately raised these complaints before the domestic authorities, and rejects the objection.

43. The Court finds that these complaints are not manifestly ill-founded within the meaning of Article 35 § 3 of the Convention. It further notes that these complaints are not inadmissible on any other grounds. They must therefore be declared admissible.

44. As to the applicant’s complaint about the publication in a local newspaper of the appeal to voters signed by the Chairman and the secretary of the Electoral Commission of constituency no. 72, the Government claimed that the applicant had failed to exhaust domestic remedies in that he had failed to raise this complaint before the CEC and the Supreme Court. The applicant submitted that this issue had been addressed in his application to the CEC of 16 April 2002. If the application concerned solely this issue, the Court has doubts as to whether an application to the CEC without a subsequent appeal to the Supreme Court could be regarded as sufficient for the exhaustion of domestic remedies. However, on the facts of the present case, in which the allegation of bias on the part of the chair and secretary of an Electoral Commission is closely linked to the other aspects of the applicant’s complaint about a violation of his right to free elections, the Court considers it appropriate to join the Government’s objection to the merits of the application. The complaint is not inadmissible on any other ground, and it must therefore be declared admissible.

B. Merits

1. The parties’ submissions

45. The applicant claimed that he had received more votes than his rival candidate, but was denied the seat in parliament owing to the unfair counting procedure, on the basis of the unfettered discretion of the constituency Electoral Commission.

46. The Government maintained that there had been no serious violations of electoral law during the elections in constituency no. 72 and the irregularities which did occur had been duly and promptly reported and remedied by the CEC.

47. The Government maintained that the margin between the two main candidates, the applicant and Mr G., was slim and even a handful of votes could tip the balance. They argued that the fact that so-called “wasted votes”, a phenomenon which is not unique to Ukraine and pertains to other electoral systems, influenced the outcome of the elections in constituency no. 72 could not be attributed to the State’s failure to “ensure the free expression of the opinion of the people in the choice of the legislature”. The Government next stated that the Electoral Commission of constituency no. 72 had come to the reasonable conclusion that the breaches of the electoral law which had occurred during the vote in the four divisions in issue constituted an impediment to the establishment of the voters’ wishes. This conclusion had been reviewed by the CEC and the Supreme Court and had been found to be lawful and reasonable.

2. The Court’s assessment

48. Article 3 of Protocol No. 1 appears at first sight to differ from the other rights guaranteed in the Convention and the Protocols thereto, as it is phrased in terms of the obligation of the High Contracting Party to hold elections which ensure the free expression of the opinion of the people rather than in terms of a particular right or freedom. However, having regard to the preparatory work to Article 3 of the Protocol and the interpretation of the provision in the context of the Convention as a whole, the Court has established that it guarantees individual rights, including the right to vote and to stand for election (see, among many other authorities, Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium, 2 March 1987, §§ 46-51, Series A no. 113; Hirst v. the United Kingdom (no. 2) [GC], no. 74025/01, § 56-57, ECHR 2005-IX; and, more recently, Ždanoka v. Latvia [GC], no. 58278/00, § 102, ECHR 2006-IV). Furthermore, the Court has considered that this Article guarantees the individual’s right to stand for election and, once elected, to sit as a member of parliament (see Lykourezos v. Greece, no. 33554/03, § 50, ECHR 2006‑VIII).

49. The rights guaranteed under Article 3 of Protocol No. 1 are crucial to establishing and maintaining the foundations of an effective and meaningful democracy governed by the rule of law. Nonetheless, those rights are not absolute. There is room for “implied limitations”, and Contracting States must be given a margin of appreciation in this sphere. In this field, Contracting States enjoy a wide margin of appreciation, provided that they ensure equality of treatment for all citizens. It does not follow, however, that all votes must necessarily have equal weight as regards the outcome of the election or that all candidates must have equal chances of victory. Thus no electoral system can eliminate “wasted votes” (see Mathieu-Mohin and Clerfayt, cited above, § 54).

50. It is, however, for the Court to determine in the last resort whether the requirements of Article 3 of Protocol No. 1 have been complied with; it has to satisfy itself that the conditions do not curtail the rights in question to such an extent as to impair their very essence and deprive them of their effectiveness; that they are imposed in pursuit of a legitimate aim; and that the means employed are not disproportionate (see Labita v. Italy [GC], no. 26772/95, § 201, ECHR 2000-IV). Any departure from the principle of universal suffrage risks undermining the democratic validity of the legislature thus elected and the laws which it promulgates. Exclusion of any groups or categories of the general population must accordingly be reconcilable with the underlying purposes of Article 3 of Protocol No. 1 (see Sukhovetskyy v. Ukraine, no. 13716/02, § 52, ECHR 2006-VI).

51. The applicant’s complaints in the present case were focused on the way the count was carried out in the electoral constituency where he was registered as a candidate. In particular he contended that the decisions to declare the vote in electoral divisions nos. 14, 45, 58 and 67 invalid were unfair and unreasonable.

52. The Government, referring to the impossibility of avoiding “wasted votes”, contended that the impugned decisions of the Electoral Commission of constituency no. 72 were aimed at eliminating the detrimental impact of breaches of electoral law on the free choice of voters. The Court has doubts as to whether a practice discounting all votes at a polling station at which irregularities have taken place, regardless of the extent of the irregularity and the impact on the outcome of the result in the constituency, can at all be seen as pursing a legitimate aim for the purposes of Article 3 of Protocol No. 1. However, the Court is not required to take a final view on this issue in the light of its findings below.

53. The object and purpose of the Convention, which is an instrument for the protection of human rights, requires its provisions to be interpreted and applied in such a way as to make their stipulations not theoretical or illusory but practical and effective (see, for example, United Communist Party of Turkey and Others v. Turkey, 30 January 1998, Reports of Judgments and Decisions 1998-I, § 33, and Chassagnou and Others v. France [GC], nos. 25088/94, 28331/95 and 28443/95, § 100, ECHR 1999‑III).

54. In Podkolzina v. Latvia (no. 46726/99, ECHR 2002-II), the Court reiterated that the right to stand as a candidate in an election, which is guaranteed by Article 3 of Protocol No. 1 and is inherent in the concept of a truly democratic regime, would only be illusory if one could be arbitrarily deprived of it at any moment. Consequently, while it is true that States have a wide margin of appreciation when establishing eligibility conditions in the abstract, the principle that rights must be effective requires the finding that this or that candidate has failed to satisfy them to comply with a number of criteria framed to prevent arbitrary decisions. In particular, such a finding must be reached by a body which can provide a minimum of guarantees of its impartiality. Similarly, the discretion enjoyed by the body concerned must not be exorbitantly wide; it must be circumscribed, with sufficient precision, by the provisions of domestic law. Lastly, the procedure for declaring a candidate ineligible must be such as to ensure a fair and objective decision and prevent any abuse of power on the part of the relevant authority (ibid., § 35).

55. The present case concerns not eligibility conditions as such but the way in which the outcome of elections was reviewed by the responsible domestic authorities. The State’s latitude remains broad in this field, too, but cannot oust the Court’s review of whether a given decision was arbitrary.

56. By way of example, in two previous cases, I.Z. v. Greece (no. 18997/91, Commission decision of 28 February 1994, Decisions and Reports 76-A) and Babenko v. Ukraine ((dec.), no. 43476/98, 4 May 1999), the Convention bodies examined the complaints of unsuccessful candidates of the unfairness of the electoral procedures. Those complaints were rejected because, in the absence of genuine prejudice to the outcome of the elections in issue, the situation complained of did not amount to an interference with the free expression of the people. This approach, however, cannot be applied in the present case as, and the Government accepted this in their observations, the annulment of the vote in the four divisions concerned led directly to the declaration of Mr G., and not the applicant, as the successful candidate.

57. The 2001 Parliamentary Elections Act provided that the vote in the electoral divisions could be declared invalid on the basis of the grounds laid down in section 70 or, alternately, on the basis of “other circumstances” which made the establishment of the voters’ wishes impossible, provided for in section 72 (see paragraphs 33 and 34 above).

58. Section 70 of this Act addressed specifically the situation of multiple voting by one person, stipulating that the vote in the division may be declared invalid only if the number of spoilt ballots reached the threshold of 10% of the total votes cast. As regards section 72, it is to be noted that there was no legal provision or domestic practice capable of giving an explanation as to which factors may be regarded as “other circumstances”. In particular, it was unclear whether the “other circumstances” had to be circumstances which were not foreseen by section 70, or whether they opened the possibility for the Electoral Commissions and, on appeal, the courts to circumvent the wording of section 70 by interpreting “other circumstances” as including those matters covered by that provision. Further, whilst section 70 enumerated events during elections which could result in a vote being declared invalid, section 72 was intended to regulate the procedure for examination of voting records, rather than dealing directly with the events.

59. This lack of clarity of section 72 of the 2001 Parliamentary Elections Act and the potential risks to the enjoyment of electoral rights inherent in its interpretation by the domestic authorities called for particular caution on their part. The constituency Electoral Commission, however, in its decisions nos. 40 and 41 simply referred back to the previous decisions, and claimed that the irregularities established and noted by observers constituted “other circumstances” which made it impossible to establish the will of the electorate. The previous decision no. 36 to which reference was made stated that the deposition of several invalid ballots, as witnessed by Mr G.’s observers to electoral divisions nos. 14, 45 and 58, and the fact that members of the Electoral Commission of division no. 67 had opened the sealed polling station and retrieved voting records and several invalid ballots (see paragraph 10 above) were sufficient to declare all of the votes cast in these divisions invalid.

60. In none of these decisions, nor in the subsequent decisions of the CEC or the Supreme Court, was there a discussion of the conflict between sections 70 and 72 of the 2001 Parliamentary Elections Act; nor was there a discussion of the credibility of the various actors in the elections. In addition, none of the decisions contained any explanation as to why (particularly in the light of section 70) the perceived breaches obscured the outcome of the vote in divisions nos. 14, 45, 58 and 67 to such an extent that it became impossible to establish the wishes of voters.

61. Having regard to all the foregoing considerations, the Court concludes that the decision to annul the vote in the four electoral divisions must be considered as arbitrary, and not proportionate to any legitimate aim pleaded by the Government. It follows that in this case there has been a violation of Article 3 of Protocol No. 1.

62. That being so, the Court considers that it is not necessary to rule on the applicant’s complaints that the members of the Electoral Commission of constituency no. 72 lacked the required impartiality as they had published an appeal to voters, that the recount of 7 April 2002 had been tainted with breaches of domestic electoral law and that the security of the ballot boxes had been compromised. It is further not necessary to examine the Government’s non-exhaustion plea in respect of the complaints of bias on the part of the officers of that Electoral Commission.

III. APPLICATION OF ARTICLE 41 OF THE CONVENTION

63. Article 41 of the Convention provides:

“If the Court finds that there has been a violation of the Convention or the Protocols thereto, and if the internal law of the High Contracting Party concerned allows only partial reparation to be made, the Court shall, if necessary, afford just satisfaction to the injured party.”

A. Pecuniary damage

64. The applicant submitted that his claim in respect of pecuniary damage related to the loss of salary due to him as a member of the Verkhovna Rada. He claimed 144,000 United States dollars (USD) (107,250 euros (EUR)) in compensation, which was based on the approximate salary of a member of parliament, and which he would have received had he been elected.

65. The Government noted that there was no causal link between the applicant’s compensation claims and the violation found.

66. As noted at paragraph 56 above, the annulment of the vote in the four divisions led directly to the declaration of Mr G., and not the applicant, as a member of parliament. It is true that, if elected, the applicant would have received a salary as a member of parliament. That is not, however, sufficient to award the sums claimed, because the sums claimed would have to be set off against other income which he may have been receiving and which he would have had to forego if elected, as in Lykourezos v. Greece (no. 33554/03, § 64, ECHR 2006-VIII), in which the applicant was prevented from continuing to exercise his mandate. The applicant has given details of the salary he would have received as a member of parliament, but has not specified what his net loss would have been. The Court accordingly dismisses the applicant’s claims under this head.

B. Non-pecuniary damage

67. The applicant claimed USD 56,000 (EUR 41,715) in compensation for the anguish and distress which he had allegedly suffered on account of the violation of his electoral rights.

68. The Government considered the sum claimed by the applicant unsubstantiated and excessive.

69. The Court acknowledges that the applicant suffered non-pecuniary damage as a result of the violation found. Consequently, ruling on an equitable basis and having regard to all the circumstances of the case, it awards him EUR 8,000 under this head.

C. Costs and expenses

70. The applicant did not submit any claim under this head within the set time-limit; the Court therefore makes no award in this respect.

D. Default interest

71. The Court considers it appropriate that the default interest rate should be based on the marginal lending rate of the European Central Bank, to which should be added three percentage points.

FOR THESE REASONS, THE COURT UNANIMOUSLY

1. Joins to the merits the Government’s contention concerning the exhaustion of domestic remedies in respect of the applicant’s complaint of bias on the part of officers of an Electoral Commission, and finds that it is not necessary to examine it;

2. Declares the remainder of the application admissible;

3. Holds that there has been a violation of Article 3 of Protocol No. 1;

4. Holds

(a) that the respondent State is to pay the applicant, within three months of the date on which the judgment becomes final in accordance with Article 44 § 2 of the Convention, EUR 8,000 (eight thousand euros) in respect of non-pecuniary damage, to be converted into Ukrainian hryvnias at the rate applicable on the date of settlement, plus any tax that may be chargeable;

(b) that from the expiry of the above-mentioned three months until settlement simple interest shall be payable on the above amount at a rate equal to the marginal lending rate of the European Central Bank during the default period plus three percentage points;

5. Dismisses the remainder of the applicant’s claim for just satisfaction.

Done in English, and notified in writing on 7 February 2008, pursuant to Rule 77 §§ 2 and 3 of the Rules of Court.

Claudia Westerdiek Peer Lorenzen
Registrar President

Nema povezane prakse za ovu presudu.

Sažmi komentare

Komentari

Relevantni komentari iz drugih presuda

Član 35 | DIC | Gashi protiv Hrvatske

Presuda je povezana sa rešenjem Rev 2016/2015 od 28.04.2017. godine, Vrhovnog kasacionog suda, kojim se ukida Apelacionog suda u Beogradu Gž 6830/2013 od 23.02.2015. godine i predmet vraća istom sudu na ponovno suđenje.

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P br. 25254/2011 od 28.06.2013. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je ništavo rešenje Izvršnog odbora Skupštine Grada Beograda br. ... – IO od 25.05.2000. godine. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da je ništav ugovor o zakupu stana br. ...-.../... od 29.09.2000.godine, zaklјučen između JP za stambene usluge u Beogradu i tuženog AA. Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je ništav ugovor o otkupu stana ... br. ...-.../... od 29.09.2000. godine, zaklјučen između tužioca Grada Beograda i tuženog AA, overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu Ov br. .../... dana 09.10.2000. godine. Stavom četvrtim izreke, odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor o kupoprodaji stana zaklјučen između tuženog AA kao prodavca i tuženog BB kao kupca, overen pred Petim opštinskim sudom u Beogradu Ov br. .../... dana 11.12.2000. godine. Stavom petim izreke, odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi BB da se sa svim licima i stvarima iseli iz predmetnog stana i da tako ispražnjeni stan preda na slobodno korišćenje i raspolaganje tužiocu Gradu Beogradu. Stavom šestim izreke, odbijen je prigovor nenadležnosti suda, kao neosnovan. Stavom sedmim izreke, odbijen je prigovor stvarne nenadležnosti Prvog osnovnog suda, kao neosnovan. Stavom osmim izreke, obavezan je tužilac Grad Beograd da nadoknadi tuženom BB troškove parničnog postupka. Stavom devetim izreke, obavezan je tuženi AA da nadoknadi tužiocu Gradu Beogradu troškove parničnog postupka.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 6830/2013 od 23.02.2015. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca i tuženih AA i BB i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 25254/2011 od 28.06.2013. godine, u stavu četvrtom, petom, šestom, sedmom i stavu osmom izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu.

Rešenje je dostupno u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 35 | DIC | Lakićević i drugi protiv Crne Gore i Srbije

Presuda je povezana sa rešenjem R4g.127/14 od 18.08.2014. godine Apelacionog suda u Novom Sadu, kojim se ustavne žalbe podnosilaca vraćaju Ustavnom sudu

Rešenje je dostupno u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 35 | DIC | Vučković i drugi protiv Srbije

Presuda je povezana sa presudom Gž 1163/2018 od 20.04.2018. Apelacionog suda u Beogradu, kojom se kao neosnovana odbija žalba tužene i potvrđuje presuda Višeg suda u Beogradu P 855/17 od 27.11.2017.godine. u parnici tužioca AA protiv tužene Republike Srbije - Ministarstva odbrane, radi zaštite od dikriminacije.

Presuda je dostupna u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 35 | DIC | Vučković i drugi protiv Srbije

Presuda je povezana sa presudom Rev 530/2019 od 28.02.2019. godine, Vrhovnog kasacionog suda, kojom se kao neosnovana odbija revizija tužene izjavlјena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2063/18 od 23.05.2018. godine.

Presudom Višeg suda u Vranju P 2845/16 od 15.01.2018. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno da je zaklјučkom Vlade Republike Srbije broj 401-161/2008-1 od 17.01.2008. godine povređeno načelo jednakih prava i obaveza, čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta tužioca kao ratnog vojnog rezerviste sa teritorije opštine koja nije navedena u označenom zaklјučku Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da je tužba tužioca povučena u delu koji se odnosi na potraživanje po osnovu naknade nematerijalne štete. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 45.800,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2063/18 od 23.05.2018. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda u stavovima prvom i trećem izreke.

Presuda je dostupna u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 41 | DIC | Pogosjan i Bagdasarjan protiv Jermenije

Presuda je povezana sa rešenjem Rev 3033/2019 od 05.09.2019. Vrhovnog kasacionog suda, kojim se odbacuje kao nedozvolјena revizija tužene izjavlјena protiv presude Višeg suda u Vranju Gž 3017/18 od 08.02.2019. godine.

Presudom Osnovnog suda u Vranju Prr1. 65/17 od 18.04.2018. godine, stavom prvim izreke, tužena je obavezana da tužiocu naknadi štetu koja je izazvana povredom prava na suđenje u razumnom roku u predmetu Osnovnog suda u Vranju I 1022/09 u iznosu od 69.702,00 dinara, na ime troškova parničnog postupka u iznosu od 27.376,00 dinara i na ime troškova izvršnog postupka u iznosu od 19.600,00 dinara, pripadajućom kamatom. Stavom drugim izreke tužena je obavezana da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 30.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.
Presudom Višeg suda u Vranju Gž 3017/18 od 08.02.2019. godine, stavom prvim izreke potvrđena je prvostepena presuda u delu u kom je odlučeno o glavnoj stvari, dok je preinačena odluka o troškovima parničnog postupka.

Rešenje je dostupno u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 41 | DIC | Pogosjan i Bagdasarjan protiv Jermenije

Presuda je povezana sa rešenjem Rev 627/2020 od 07.02.2020. Vrhovnog kasacionog suda, kojim se odbacuje kao nedozvolјena revizija predlagača izjavlјena protiv rešenja Višeg suda u Leskovcu Ržg 216/19 od 22.11.2019. godine.

Rešenjem Višeg suda u Leskovcu Ržg 216/19 od 22.11.2019. godine, odbijena je žalba punomoćnika predlagača izjavlјena protiv rešenja Osnovnog suda u Leskovcu R4 I 109/19 od 09.09.2019. godine, kojim je odbijen prigovor predlagača za ubrzanje postupka, zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku u predmetu tog suda I 7838/10, kao neosnovan.
Protiv navedenog rešenja, predlagač je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešnog i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložila da se revizija smatra izuzetno dozvolјenom, u skladu sa odredbom član 404. ZPP.

Rešenje je dostupno u javnoj bazi sudske prakse ovde

Član 41 | DIC | Stojanović protiv Hrvatske

Presuda je povezana sa rešenjem Rev 3050/2019 od 18.09.2019. godine godine, Vrhovnog kasacionog suda, kojim se odbacuje revizija tužene izjavlјena protiv presude Višeg suda u Vranju Gž 1751/18 od 13.11.2018. godine i odbija kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova odgovora na reviziju.

Presudom Osnovnog suda u Vranju Prr1 22/17 od 09.02.2018. godine, obavezana je tužena da tužiocu plati na ime naknade imovinske štete izazvane povredom prava na suđenje u razumnom roku u predmetu Opštinskog suda u Vranju
I br. 1012/09 (ranije I. br. 850/05) iznose sa zateznom kamatom od dospeća pa do isplate bliže navedene u izreci pod 1. Tužana je obavezana da tužiocu na ime troškova parničnog postupka plati iznos od 24.000,00 dinara.
Viši sud u Vranju je presudom Gž 1751/18 od 13.11.2018. godine odbio kao neosnovanu žalbu tužene i potvrdio presudu Osnovnog suda u Vranju Prr1 22/17 od 09.02.2018. godine. Odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Rešenje je dostupno u javnoj bazi sudske prakse ovde