Analiza slučaja pred Evropskim sudom za ljudska prava
Evropska Konvencija o ljudskim pravima
Praktični vodič za primenu Evropske konvencije o ljudskim pravima
Priručnici i vodiči kroz praksu Evropskog suda za ljudska prava
Evropski sud za ljudska prava u 50 pitanja
Glosar Evropske Konvencije o ljudskim pravima
Nacionalna mreža sudija i tužilaca za primenu standarda Evropskog suda za ljudska prava
Preuzmite presudu u pdf formatu
Na osnovu člana 6. stav 1. Uredbe o zastupniku Republike Srbije pred Evropskim sudom za ljudska prava ("Službeni glasnik RS", broj 61/06 - prečišćen tekst) objavljuje se, na srpskom i engleskom jeziku, Presuda Evropskog suda za ljudska prava po predstavkama br. 35835/05, 43548/05, 43569/05 i 36986/06 - Crnišanin i druge podnositeljke predstavke protiv Srbije, koja glasi:
Presuda Evropskog suda za ljudska prava
Presuda je objavljena u "Službenom glasniku RS", br. 7/2009 od 30.1.2009. godine.
SAVET EVROPE
EVROPSKI SUD ZA LjUDSKA PRAVA
DRUGO ODELjENjE
PREDMET CRNIŠANIN I DRUGE PODNOSITELjKE PREDSTAVKI protiv SRBIJE
(Predstavke br. 35835/05, 43548/05, 43569/05 i 36986/06)
PRESUDA
STRAZBUR
13. januar 2009. godine
Ova presuda će postati pravosnažna u okolnostima predviđenim članom 44. stav 2. Konvencije. Moguće su redaktorske promene.
U predmetu Crnišanin i druge podnositeljke predstavke protiv Srbije, Evropski sud za ljudska prava (Drugo odeljenje) zasedajući u veću u čijem su sastavu bili:
Françoise Tulkens, predsednik
Ireneu Cabral Barreto,
Vladimiro Zagrebelsky,
Danute Jočiene,
Dragoljub Popović,
András Sajó,
Nona Tsotsoria, sudije,
i Sally Dollé, sekretar Odeljenja,
Posle većanja na zatvorenoj sednici 9. decembra 2008. godine, Izriče sledeću presudu, koja je doneta tog dana:
POSTUPAK
1. Predmet je formiran na osnovu četiri posebne predstavke (br. 35835/05, 43548/05, 43569/05 i 36986/06). Prve tri su Sudu podnele protiv Državne zajednice Srbija i Crna Gora, a četvrtu protiv Srbije, prema članu 34. Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (Konvencija), gđa Mukadesa Crnišanin i tri druge podnositeljke predstavki (podnositeljke predstavki, vidi stav 6. u daljem tekstu), 26. septembra 2005. godine, 26. novembra 2005. godine, odnosno 26. avgusta 2006. godine.
2. Počev od 3. juna 2006. godine, posle deklaracije o nezavisnosti Crne Gore, Srbija je Visoka strana ugovornica u postupcima pred Sudom.
3. Podnositeljke predstavki je pred Sudom zastupala gđa R. Garibović, advokat iz Novog Pazara. Vladu Državne zajednice Srbija i Crna Gora a, kasnije, Vladu Srbije (u daljem tekstu "Vlada") zastupao je njen zastupnik, g. S. Carić.
4. Podnositeljke predstavki su se žalile prema članu 6. stav 1. Konvencije i članu 1. Protokola br. 1 zbog propusta tužene Države da izvrši pravosnažne presude donete u njihovu korist.
5. Dana 17. oktobra 2006. godine, odnosno 30. avgusta 2007. godine Sud je odlučio da Vladu obavesti o predstavkama. Primenjujući član 29. stav 3. Konvencije, takođe je odlučio da donese odluku o dopuštenosti i osnovanosti predstavki istovremeno.
ČINjENICE
6. Sve podnositeljke predstavki, gđa Mukadesa Crnišanin (prva podnositeljka predstavke), gđa Arifa Hamidović (druga podnositeljka predstavke), gđa Milodarka Kostić (treća podnositeljka predstavke) i gđa Faza Paljevac (četvrta podnositeljka predstavke) su državljanke Srbije rođene 1953. godine, 1957. godine, 1951. godine, odnosno 1955. godine i sada žive u opštini Novi Pazar, Srbija.
7. Činjenice predmeta, kako su ih iznele strane, mogu se sumirati kako sledi.
8. Dana 24. marta 1995. godine, odnosno 1. maja 1996. godine prva i druga podnositeljka predstavki, obe zaposlene u Raška Holding AD, dana 1. avgusta 1992. godine, treća podnositeljka predstavke zaposlena u Trikotaži Raška AD (čiji je pravni sledbenik Oktan-Pro), a dana 1. januara 1994. godine četvrta podnositeljka predstavke zaposlena u "Raška Holding - Raška pamučna predionica", upućene su od strane njihovog poslodavca na "prinudno" plaćeno odsustvo "do vremena" dok se poslovanje ovog preduzeća "dovoljno ne popravi".
9. Dok su bile na ovom odsustvu, u skladu sa odnosnim domaćim zakonodavstvom, podnositeljke predstavki su imale pravo na značajno umanjenu mesečnu zaradu, kao i na isplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i drugih doprinosa za socijalno osiguranje.
10. Pošto preduzeća nisu ispunila ove obaveze, podnositeljke predstavki su podnele brojne posebne tužbe Opštinskom sudu u Novom Pazaru (u daljem tekstu: "Opštinski sud").
B. U pogledu prve podnositeljke predstavke
1. Prvi krug postupaka
11. Opštinski sud je 11. jula 2002. godine doneo presudu u korist prve podnositeljke predstavke i naložio poslodavcu da joj isplati mesečnu "naknadu za vreme plaćenog odsustva" od 20. juna 1998. godine do 31. decembra 2001. godine, sa zateznom kamatom.
12. Ova presuda je postala pravosnažna 2003. godine ili početkom 2004. godine.
13. Opštinski sud je 27. marta 2003. godine doneo presudu u korist podnositeljke predstavke i naložio poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. januara 1999. godine do 18. februara 2003. godine, sa zateznom kamatom, i
ii. 6.500 dinara za sudske troškove.
14. Ova presuda je postala pravosnažna 22. aprila 2003. godine.
15. Opštinski sud je 30. oktobra 2003. godine ponovo presudio u korist prve podnositeljke predstavke i naložio poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 18. februara 2003. godine do oktobra 2003. godine (37.924 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 11.643 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje za taj period.
16. Ova presuda je postala pravosnažna 28. novembra 2003. godine.
17. Podnositeljka predstavke je 19. aprila 2004. godine podnela predlog za izvršenje gore navedenih presuda, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
18. Opštinski sud je 6. maja 2004. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
19. Opštinski sud je 21. maja 2004. godine dostavio ovo rešenje Narodnoj banci Srbije.
2. Drugi krug postupaka
20. Opštinski sud je 30. marta 2004. godine presudio u korist prve podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. novembra 2003. godine do 30. marta 2004. godine (25.408 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 4.200 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za penzijsko, invalidsko i zdravstveno osiguranje, kao i za slučaj nezaposlenosti za taj period.
21. Ova presuda je postala pravosnažna 18. juna 2004. godine.
22. Podnositeljka predstavke je 21. juna 2004. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
23. Opštinski sud je 8. jula 2004. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
24. Opštinski sud je 14. jula 2004. godine dostavio ovo rešenje Narodnoj banci Srbije.
3. Treći krug postupaka
25. Opštinski sud je 27. oktobra 2004. godine presudio u korist prve podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od aprila do avgusta 2004. godine (22.482 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 7.800 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za penzijsko i zdravstveno osiguranje i osiguranje za slučaj nezaposlenosti od 20. juna 1998. godine do 18. februara 2003. godine i od 1. aprila 2004. godine do 31. avgusta 2004. godine.
26. Ova presuda je postala pravosnažna 23. decembra 2004. godine.
27. Podnositeljka predstavke je 3. decembra 2004. godine i 14. januara 2005. godine podnela dva posebna predloga za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
28. Dana 24. januara 2005. godine, odnosno 22. februara 2005. godine Opštinski sud je usvojio predloge podnositeljke predstavke i doneo dva rešenja o izvršenju.
4. Četvrti krug postupaka
29. Opštinski sud je 25. marta 2005. godine presudio u korist prve podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. septembra 2004. godine do 1. marta 2005. godine (37.268 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 9.750 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za penzijsko, invalidsko i zdravstveno osiguranje i osiguranje za slučaj nezaposlenosti za taj period.
30. Ova presuda je postala pravosnažna 28. jula 2005. godine.
31. Podnositeljka predstavke je 22. septembra 2005. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude (sem dosuđenih troškova), predloživši da se ono obavi javnom prodajom određene nepokretne imovine dužnika.
32. Opštinski sud je 28. aprila 2006. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
5. Ostale relevantne činjenice
33. Ispostavilo se da je poslodavac prve podnositeljke predstavke na kraju isplatio razne doprinose za penzijsko osiguranje i druge doprinose za socijalno osiguranje dosuđene gore navedenim presudama, a naknada za vreme plaćenog odsustva, sudski troškovi i zatezna kamata tek treba da se isplate.
V. U pogledu druge podnositeljke predstavke
1. Prvi krug postupaka
34. Opštinski sud je 18. marta 1999. godine, odnosno 14. aprila 1999. godine presudio u korist druge podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od maja 1996. godine do juna 1998. godine (4.760 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje za taj period, i
iii. 600 dinara za sudske troškove.
35. Neodređenog datuma posle toga ove presude su postale pravosnažne.
36. Dana 8. aprila 2003. godine, 24. juna 2003. godine, odnosno 28. januara 2004. godine Opštinski sud je usvojio predloge podnositeljke predstavke i naložio da se gore navedene presude izvrše ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom predviđene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
37. Opštinski sud je 17. jula 2008. godine prekinuo ovaj postupak na osnovu relevantnih odredbi Dopuna i izmena Zakona o privatizaciji iz 2007. godine (vidi stavove 102-104 u daljem tekstu).
2. Drugi krug postupaka
38. Opštinski sud je 30. aprila 2003. godine presudio u korist druge podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. jula 1998. godine do 31. marta 2001. godine, kao i naknadu od 1. juna 2001. godine do 30. aprila 2003. godine (ova druga naknada iznosi 82.971 dinar ukupno), zajedno sa zateznom kamatom i još 6.500 dinara za sudske troškove.
39. Ova presuda je postala pravosnažna 5. juna 2003. godine.
40. Podnositeljka predstavke je 5. juna 2003. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi javnom prodajom dužnikove određene pokretne i/ili nepokretne imovine. Podnositeljka predstavke je 23. januara 2004. godine predložila da se izvršenje takođe pokuša uplatom na njen bankarski račun.
41. Opštinski sud je 24. juna 2003. godine, odnosno 28. januara 2004. godine usvojio predloge podnositeljke predstavke za izvršenje i doneo dva posebna rešenja.
42. U martu 2004. godine određena pokretna imovina dužnika je prodata i izmirena potraživanja jednog broja drugih poverilaca. Međutim, podnositeljka predstavke nije dobila ništa zbog toga što je bila nisko rangirana na spisku poverilaca.
43. Opštinski sud je 17. jula 2008. godine prekinuo postupak na osnovu relevantnih odredbi Izmena i dopuna Zakona o privatizaciji iz 2007. godine (vidi stavove 102-104 u daljem tekstu).
3. Treći krug postupaka
44. Opštinski sud je 6. novembra 2003. godine, odnosno 31. maja 2004. godine presudio u korist druge podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od maja do oktobra 2003. godine (27.824 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje za taj period, i
iii. 7.800 dinara za sudske troškove.
45. Neodređenog datuma posle toga ove presude su postale pravosnažne.
46. Podnositeljka predstavke je 4. marta 2004. godine podnela predlog za izvršenje gore navedenih presuda, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
47. Opštinski sud je 15. marta 2004. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
48. Opštinski sud je 19. marta 2004. godine dostavio ovo rešenje Narodnoj banci Srbije.
49. Ubrzo posle toga određena pokretna imovina dužnika je prodata i izmirena potraživanja jednog broja drugih poverilaca. Međutim, podnositeljka predstavke nije dobila ništa zbog toga što je bila nisko rangirana na spisku poverilaca.
4. Četvrti krug postupaka
50. Opštinski sud je 24. februara 2005. godine presudio u korist druge podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od novembra 2003. godine do februara 2005. godine (61.973 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje od 1. jula 1998. godine do 30. aprila 2003. godine i od 1. novembra 2003. godine do 24. februara 2005. godine, i
iii. 9.750 dinara za sudske troškove.
51. Neodređenog datuma posle toga ova presuda je postala pravosnažna.
52. Podnositeljka predstavke je 24. aprila 2005. godine, odnosno 29. jula 2005. godine podnela dva posebna predloga za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
53. Opštinski sud je 21. juna 2005. godine, odnosno 26. septembra 2005. godine usvojio uzastopne predloge podnositeljke predstavke za izvršenje i doneo dva posebna rešenja o izvršenju.
54. Opštinski sud je 17. novembra 2006. godine, odnosno 13. marta 2006. godine dostavio ova rešenja Narodnoj banci Srbije.
G. U pogledu treće podnositeljke predstavke
1. Prvi krug postupaka
55. Opštinski sud je 23. septembra 1997. godine presudio u korist treće podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. avgusta 1992. godine do 20. juna 1997. godine (8.089 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom od 20. juna 1997. godine i još 350 dinara za sudske troškove.
56. Ova presuda je postala pravosnažna 16. februara 1998. godine.
57. Podnositeljka predstavke je 28. aprila 1998. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi uplatom na njen bankarski račun.
58. Opštinski sud je 30. aprila 1998. godine doneo rešenje o izvršenju.
59. Opštinski sud je 29. maja 1998. godine dostavio ovo rešenje Narodnoj banci Srbije.
60. Podnositeljka predstavke se 13. marta 2003. godine žalila Opštinskom sudu zbog kašnjenja i predložila preinačenje izvršenja javnom prodajom pokretne imovine dužnika.
61. Podnositeljka predstavke je 25. avgusta 2003. godine urgirala kod Opštinskog suda da razmotri njenu pritužbu od 13. marta 2003. godine.
2. Drugi krug postupaka
62. Opštinski sud je 7. oktobra 2004. godine doneo delimičnu presudu u korist treće podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 5. marta 2000. godine do 5. marta 2003. godine, zajedno sa zateznom kamatom,
ii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje od 21. juna 1997. godine do 5. marta 2003. godine, i
iii. 23.400 dinara za sudske troškove.
63. Ova presuda je postala pravosnažna 25. novembra 2004. godine.
64. Podnositeljka predstavke je 29. novembra 2004. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
65. Opštinski sud je 6. decembra 2004. godine usvojio ovaj predlog i doneo rešenje o izvršenju.
66. Neodređenog datuma posle toga Opštinski sud je ovo rešenje dostavio Narodnoj banci Srbije.
67. Narodna banka je 17. aprila 2006. godine obavestila Opštinski sud da nedostaju određeni podaci potrebni za izvršenje.
68. Podnositeljka predstavke je Opštinskom sudu dostavila tražene podatke 20. juna 2006. godine, a ti podaci su 26. juna 2006. godine prosleđeni Narodnoj banci.
3. Treći krug postupaka
69. Opštinski sud je 10. marta 2005. godine presudio u korist treće podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. mesečnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 5. marta 2003. godine do 1. marta 2005. godine (127.889 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje od 1. juna 1992. godine do 20. juna 1997. godine i od 6. marta 2003. godine do 18. novembra 2004. godine, i
iii. 15.000 dinara za sudske troškove.
70. Ova presuda je postala pravosnažna 4. oktobra 2005. godine.
71. Podnositeljka predstavke je 11. oktobra 2005. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
72. Opštinski sud je 28. decembra 2005. godine usvojio ovaj predlog i doneo rešenje o izvršenju.
73. Opštinski sud je ovo rešenje dostavio Narodnoj banci Srbije početkom marta 2006. godine, ali je ona 9. marta 2006. godine obavestila Opštinski sud da nedostaju određeni podaci potrebni za izvršenje.
74. Opštinski sud je 18. jula 2008. godine obustavio izvršenje u odnosu na doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje pošto podnositeljka predstavke nije platila predviđene troškove finansijskog veštačenja.
4. Ostale relevantne činjenice
75. Podnositeljka predstavke je 18. decembra 2007. godine proglašena za tehnološki višak.
76. Ona je istog dana potpisala Sporazum sa dužnikom u vezi sa njenim neisplaćenim platama i porezima, kao i drugim naknadama i/ili doprinosima iz radnog odnosa. Sporazum je, između ostalog, predviđao:
i. da će dužnik u roku od šest meseci isplatiti sve doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje dospele do 18. decembra 2007. godine,
ii. da će se podnositeljka predstavke odreći prava da sudskim putem traži izvršenje bilo koje pravosnažne presude donete u njenu korist pre 18. decembra 2007. godine, i
iii. da će podnositeljki predstavke biti isplaćeno 366.890 dinara u skladu sa "socijalnim programom" Vlade.
77. Ispostavilo se da je navedena isplata izvršena podnositeljki predstavke, ali da dužnik još treba da isplati doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje.
D. U pogledu četvrte podnositeljke predstavke
1. Prvi krug postupaka
78. Opštinski sud je 22. decembra 2004. godine presudio u korist četvrte podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. minimalnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. avgusta 2001. godine do 30. juna 2004. godine (154.002 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 7.800 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za socijalno osiguranje od 1. januara 1994. godine do 1. avgusta 2004. godine.
79. Ova presuda je postala pravosnažna 18. jula 2005. godine.
80. Podnositeljka predstavke je 25. februara 2005. godine, odnosno 29. jula 2005. godine podnela dva posebna predloga za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
81. Opštinski sud je 11. aprila 2005. godine, odnosno 26. septembra 2005. godine usvojio predloge podnositeljke predstavke i doneo dva posebna rešenja o izvršenju.
2. Drugi krug postupaka
82. Opštinski sud je 26. aprila 2005. godine presudio u korist četvrte podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. minimalnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. avgusta 2004. godine do 31. marta 2005. godine (50.512 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 9.750 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za socijalno osiguranje za taj period.
83. Ova presuda je postala pravosnažna do 26. maja 2005. godine.
84. Podnositeljka predstavke je 5. oktobra 2005. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
85. Opštinski sud je 27. decembra 2005. godine usvojio ovaj predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
3. Treći krug postupaka
86. Opštinski sud je 30. marta 2006. godine presudio u korist četvrte podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. minimalnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. aprila 2005. godine do 31. decembra 2005. godine (64.456,60 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom, i
ii. doprinose za socijalno osiguranje za taj period.
87. Opštinski sud je 30. marta 2006. godine ponovo presudio u korist podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati 4.500 dinara za sudske troškove koje je imala u toku gore navedenog postupka.
88. Obe odluke su postale pravosnažne 26. aprila 2006. godine.
89. Podnositeljka predstavke je 16. maja 2006. godine podnela predlog za njihovo izvršenje, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne i/ili nepokretne imovine dužnika.
90. Opštinski sud je 19. maja 2006. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
4. Četvrti krug postupaka
91. Opštinski sud je 6. marta 2007. godine presudio u korist četvrte podnositeljke predstavke i naložio njenom poslodavcu da joj isplati:
i. minimalnu naknadu za vreme plaćenog odsustva od 1. januara 2006. godine do 1. juna 2006. godine (38.640 dinara ukupno), zajedno sa zateznom kamatom,
ii. 11.700 dinara za sudske troškove, i
iii. doprinose za socijalno osiguranje za taj period.
92. Ova presuda je postala pravosnažna do 23. maja 2007. godine.
93. Podnositeljka predstavke je 29. maja 2007. godine podnela predlog za izvršenje gore navedene presude, predloživši da se ono obavi ili uplatom na njen bankarski račun ili javnom prodajom određene pokretne imovine dužnika.
94. Opštinski sud je 1. juna 2007. godine usvojio predlog podnositeljke predstavke i doneo rešenje o izvršenju.
95. Agencija za privatizaciju je 2. novembra 2004. godine donela odluku o restrukturiranju dužnika prve, druge i četvrte podnositeljke predstavke, kao deo procesa privatizacije. Ova privatizacija je prekinuta 13. decembra 2006. godine, a nastavljena je 14. marta 2007. godine.
96. Od novembra 2008. godine, dužnik prve i druge podnositeljke predstavke je i dalje bio većinski u društvenoj svojini, direktno ili indirektno preko drugih preduzeća, dok je dužnik četvrte podnositeljke predstavke bio u isključivom vlasništvu dužnika prve i druge podnositeljke predstavke. Dužnika treće podnositeljke predstavke, međutim, pošto je privatizovan, činio je većinski privatni kapital.
Ž. Ostale relevantne činjenice u pogledu svih podnositeljki predstavki
97. Advokat podnositeljki predstavki je 30. novembra 2004. godine, odnosno 21. februara 2005. godine uputila dva posebna dopisa Ministarstvu finansija, u kojima je navela, između ostalog, da su preduzeća o kojima je reč:
i. u poslednjih deset godina namerno izbegavala da posluju preko službenih bankarskih računa,
ii. umesto toga, očigledno, vršila transakcije u gotovini ili čak koristila druge, "tajne" bankarske račune nepoznate poreskim organima, i
iii. i da je, kao posledica toga, sudsko izvršenje uplatom na bankarske račune podnositeljki predstavki bilo nemoguće.
Advokat podnositeljki predstavki je zaključila predloživši da se preduzmu hitne mere kako bi se obezbedilo izvršenje pravosnažnih presuda o kojima je reč.
98. Ministarstvo finansija je 21. marta 2005. godine odgovorilo da su gore navedeni dopisi propisno razmotreni i da se, s obzirom na poverljivu prirodu dobijenih informacija, ne mogu saopštiti nikakvi detalji.
99. Advokat podnositeljki predstavki je 6. juna 2005. godine uputila još jednu pritužbu Ministarstvu finansija, i navela da se situacija u vezi sa navedenim bankarskim računima nije promenila.
A. Zakon o privatizaciji (objavljen u Službenom glasniku Republike Srbije - Sl. glasnik br. 38/01, 18/03 i 45/05)
100. Članovi 19-20đ utvrđuju detalje u vezi sa restrukturiranjem preduzeća koja treba da se privatizuju. Ovo restrukturiranje, međutim, nije obavezno i preduzeće se može prodati bez restrukturiranja, ako tako odluči Agencija za privatizaciju.
B. Izmene i dopune Zakona o privatizaciji iz 2005. godine (objavljene u Sl. glasniku RS br. 45/05)
101. Član 31 predviđa da preduzeće čije je restruktiraranje počelo pre 7. juna 2005. godine, kao deo privatizacije u toku, ne može biti predmet postupka izvršenja u periodu od godinu dana od tog datuma. Ako odluka o restrukturiranju preduzeća, međutim, nije doneta pre 7. juna 2005. godine, odnosno vremensko ograničenje je dve godine od naknadno donete odluke s tim u vezi. Postupak izvršenja u toku se prekida, a novo izvršenje ne počinje do isteka gore navedenih rokova.
V. Izmene i dopune Zakona o privatizaciji iz 2007. godine (objavljene u Sl. glasniku RS br. 123/07)
102. Članovi 4. i 5. predviđaju da privatizacija svih ostalih društvenih preduzeća mora da počne do 31. decembra 2008. godine. Ako je to nemoguće, preduzeća o kojima je reč se likvidiraju.
103. Član 10. predviđa, između ostalog, da preduzeće u postupku restrukturiranja, kao deo procesa privatizacije, ne može biti predmet izvršenja do završetka ovog procesa. Svaki postupak izvršenja u toku se prekida.
104. Ove odredbe stupile su na snagu u januaru 2008. godine.
105. Ostale relevantne domaće odredbe su navedene u predmetima Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije i Preduzeće EVT protiv Srbije (br. 2269/06, 3041/06, 3042/06, 3043/06, 3045/06 i 3046/06, stavovi 57-76, 15. januar 2008. godine, kao i br. 3102/05, stavovi 26. i 27, 21. jun 2007. godine).
PRAVO
106. Sud smatra da, u skladu sa pravilom 42. stav 1. Poslovnika Suda, predstavke treba združiti, s obzirom na njihovu zajedničku činjenično-pravnu osnovu.
II. NAVODNA POVREDA ČLANA 6. STAV 1. KONVENCIJE
107. Podnositeljke predstavki su se žalile prema članu 6. stav 1. Konvencije zbog propusta tužene Države da izvrši pravosnažne presude donete u njihovu korist. Član 6. stav 1. Konvencije, u relevantnom delu, glasi kako sledi:
"Svako, tokom odlučivanja o njegovim [ili njenim] građanskim pravima i obavezama ..., ima pravo na pravičnu ... raspravu ... pred ... sudom..."
1. Kompatibilnost ratione personae (odgovornost Države) u odnosu na prvu, drugu i četvrtu podnositeljku predstavki
108. Vlada je tvrdila da se Država ne može smatrati odgovornom za preduzeće koje je delimično u društvenoj svojini.
109. Podnositeljke predstavki su ponovile svoje pritužbe.
110. Sud primećuje da su dužnici prve, druge i četvrte podnositeljke predstavki preduzeća sa većinskim društvenim kapitalom (vidi stav 96. u gornjem tekstu), ali da njima, kao takvim, i pored toga, u velikoj meri upravlja Agencija za privatizaciju, koja je i sama državni organ, kao i/ili Vlada (vidi Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stavovi 92-99).
111. Sud, stoga, smatra da dužnici, i pored činjenice da su oni posebna pravna lica, ne uživaju dovoljnu institucionalnu i operativnu samostalnost u odnosu na Državu da bi bili oslobođeni svojih obaveza po Konvenciji (isto kao prethodni stav).
112. Prema tome, ne presuđujući unapred o osnovanosti, Sud nalazi da su pritužbe podnositeljki predstavki kompatibilne ratione personae sa odredbama Konvencije i odbija primedbu Vlade s tim u vezi.
2. Kompatibilnost ratione personae (odgovornost Države) u odnosu na treću podnositeljku predstavke
113. Vlada je primetila da je dužnik treće podnositeljke predstavke preduzeće u privatnom vlasništvu (vidi stav 96. u gornjem tekstu) što "isključuje odgovornost Države".
114. Sud podseća da je, bez obzira na to da li je dužnik privatno lice ili subjekt kojim upravlja Država, na Državi da, kad god joj je povereno izvršenje njenih sopstvenih presuda, preduzme sve neophodne korake s tim u vezi (vidi Preduzeće EVT protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stav 48).
115. U vezi sa gore navedenim, ne presuđujući unapred o osnovanosti, Sud nalazi da su pritužbe treće podnositeljke predstavke kompatibilne ratione personae sa odredbama Konvencije i odbija primedbu Vlade s tim u vezi.
3. Iscrpljenost domaćih pravnih sredstava u odnosu na sve podnositeljke predstavki
116. Vlada je navela da podnositeljke predstavki nisu iscrpele sva domaća delotvorna pravna sredstva. Naročito, one su propustile da se žale zbog spornog odugovlačenja predsedniku Opštinskog suda, predsedniku Okružnog suda, odnosno Nadzornom odboru Vrhovnog suda. Dalje, podnositeljke predstavki niti su podnele krivične prijave, niti su pokrenule posebne parniče postupke na osnovu Zakona o obligacionim odnosima i Ustava Srbije, niti, pored svega toga, na osnovu Konvencije.
117. Podnositeljke predstavki su osporile delotvornost ovih pravnih sredstava.
118. Sud je već utvrdio u ranijim predmetima da se pravna sredstva na koja se Vlada poziva ne mogu smatrati delotvornim u smislu njegove utvrđene prakse prema članu 35. stav 1. Konvencije (vidi, uz odgovarajuće izmene, predmet Tomić protiv Srbije, br. 25959/06, stavovi 81. i 82, 26. jun 2007. godine i V. A. M. protiv Srbije, br. 39177/05, stavovi 85-86, 13. mart 2007. godine). Sud ne nalazi razlog da odstupi od ovog stava u konkretnom predmetu.
119. Primedbe Vlade se, prema tome, moraju odbiti.
4. Zaključci u vezi sa svim podnositeljkama predstavki
120. Sud smatra da pritužbe podnositeljki predstavki nisu očigledno neosnovane u smislu člana 35. stav 3. Konvencije i ne nalazi nijedan drugi osnov da ih proglasi nedopuštenim. Stoga se predstavke moraju proglasiti dopuštenim.
1. Argumenti koje su iznele strane
121. Vlada je navela da nije došlo do povrede člana 6. stav 1. Konvencije. Posebno, neizvršenje presuda donetih u korist podnositeljki predstavki je prvenstveno posledica nedostatka sredstava kod dužnika kao i propusta samih podnositeljki predstavki da upotrebe razna procesna sredstva na raspolaganju ili da sudu nadležnom za izvršenje blagovremeno dostave potrebne podatke. Vlada je dalje primetila da je Srbija ratifikovala Konvenciju 3. marta 2004. godine kao i da je prekid izvršenja predviđen Zakonom o privatizaciji, i zakonit i proporcionalan, u slučajevima kada se može primeniti.
122. Podnositeljke predstavki su ponovo potvrdile svoje pritužbe.
2. Relevantna načela
123. Sud podseća da se izvršenje presude koju je sud doneo mora smatrati sastavnim delom "suđenja" prema članu 6 (vidi Hornsby protiv Grčke, presuda od 19. marta 1997. godine, Izveštaji o presudama i odlukama 1997-II, str. 510, stav 40). Dalje, odugovlačenje u izvršenju presude može se opravdati u posebnim okolnostima. Ono, međutim, ne sme biti tako da ugrožava suštinu prava zaštićenog prema članu 6. stav 1. Konvencije (vidi Immobiliare Saffi protiv Italije [VV, br. 22774/93, stav 74, ECHR 1999-V). Najzad, bez obzira da li je dužnik privatni ili društveni subjekt, na Državi je da preduzme sve neophodne mere da se pravosnažna sudska presuda izvrši (vidi Preduzeće EVT protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stav 48).
3. Ocena Suda
(a) U pogledu prve, druge i četvrte podnositeljke predstavki
124. Sud je već utvrdio da je Država odgovorna za dugovanja preduzeća sa većinskim društvenim kapitalom (R. Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu). On ne nalazi razlog da odstupi od ovog stava u konkretnom predmetu pošto su dužnici prve, druge i četvrte podnositeljke predstavki takva preduzeća (vidi stav 96 u gornjem tekstu), a postupak za povraćaj dugovanja do sada traje između godinu dana i pet meseci i četiri godine i osam meseci, od kada je Srbija 3. marta 2004. godine ratifikovala Konvenciju (period koji je u nadležnosti Suda ratione temporis). Organi Srbije, stoga, nisu preduzeli neophodne mere da se presude o kojima je reč izvrše, a nisu dali ni ubedljive razloge za taj propust (vidi R. Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu). Prema tome, došlo je do povrede člana 6. stav 1. Konvencije.
(b) U pogledu treće podnositeljke predstavke
125. Sud na prvom mestu primećuje da je postupak izvršenja o kome je reč podnositeljka predstavke pokrenula 28. aprila 1998. godine, 29. novembra 2004. godine, odnosno 11. oktobra 2005. godine (vidi stavove 57, 64. i 71. u gornjem tekstu). Dalje je primećeno da se podnositeljka predstavke odrekla svih zahteva za izvršenje u odnosu na dužnika (vidi stavove 76. i 77. u gornjem tekstu) i da je od tada formalno obavezna po tom Sporazumu (ako i dok Sud ne odluči drugačije ili ako se između strana postigne novi dogovor). Prvi krug postupaka se prema tome nastavio u periodu od više od tri godine i devet meseci od kada je Srbija 3. marta 2004. godine ratifikovala Konvenciju, pošto je već trajao približno šest godine pre tog datuma (vidi, uz odgovarajuće izmene, Styranowski protiv Poljske, presuda od 30. oktobra 1998. godine, Izveštaji 1998-VIII). Drugi i treći krug postupaka su, međutim, u nadležnosti Suda ratione temporis od početka, tj. neke tri godine i mesec dana, odnosno dve godine i dva meseca.
126. Drugo, sud nadležan za izvršenje je bio obavezan da sprovede izvršenje po službenoj dužnosti na drugim sredstvima izvršenja, ukoliko se izvršenje na nekom predloženom sredstvu već pokazalo nemogućim (vidi R. Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stav 110.)
127. Treće, odnos između suda nadležnog za izvršenje i Narodne banke je interni odnos, između dva državna organa, i, kao takav, van uticaja podnositeljke predstavke. Takođe, nije postojao razlog da podnositeljka predstavke traži od Narodne banke informacije o predmetnim bankarskim transakcijama samo da bi se popunila praznina u komunikaciji između dva Vladina tela (isto kao u presudi R. Kačapor i druge podnositeljke predstavke, stavovi 111. i 113).
128. Četvrto, u spisima predmeta ne postoji dokaz da se sporno neizvršenje zaista može pripisati nedostatku sredstava kod dužnika (vidi Preduzeće EVT protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stavovi 53. i 54) niti da su sami postupci bili posebno složeni.
129. Najzad, Sud primećuje, samo u vezi sa drugim i trećim krugom postupaka, da se podnositeljka predstavke ne može kriviti zato što je kasno otkrila da nedostaju određeni podaci, s obzirom da je nadležni sud već bio doneo rešenja o izvršenju, i koji je sam propustio da uoči ovaj nedostatak (vidi stavove 66-68. i 72-74. u gornjem tekstu).
130. S obzirom na gore navedeno, Sud nalazi da su organi Srbije propustili da preduzmu neophodne mere da se presude o kojima je reč izvrše u periodu između 3. marta 2004. godine i 18. decembra 2007. godine. Prema tome, došlo je do povrede člana 6. stav 1. Konvencije.
III. NAVODNA POVREDA ČLANA 1. PROTOKOLA BR. 1
131. Podnositeljke predstavki su se dalje žalile da je Država povredila njihovo pravo na mirno uživanje imovine, koje se garantuje članom 1. Protokola br. 1, koji predviđa sledeće:
"Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.
Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni."
132. Sud primećuje da su ove pritužbe povezane sa pritužbama koje su razmatrane u prethodnom tekstu pa one, isto tako, moraju biti proglašene dopuštenim.
133. Sud podseća da propust Države da izvrši pravosnažne presude donete u korist podnositeljki predstavki, počev od 3. marta 2004. godine kada je Protokol br. 1 stupio na snagu u odnosu na Srbiju, predstavlja mešanje u njihovo pravo na mirno uživanje imovine, kako je predviđeno prvom rečenicom prvog stava člana 1. Protokola br. 1 (vidi, među mnogim drugim autoritetima, Burdov protiv Rusije, br. 59498/00, stav 40, ECHR 2002-III).
134. Iz gore iznetih razloga u vezi sa članom 6, Sud smatra da navedeno mešanje nije bilo opravdano u posebnim okolnostima predmetnog slučaja. Prema tome, došlo je do posebne povrede člana 1. Protokola br. 1.
IV. PRIMENA ČLANA 41. KONVENCIJE
135. Član 41. Konvencije predviđa:
"Kada Sud utvrdi prekršaj Konvencije ili protokola uz nju, a unutrašnje pravo Visoke strane ugovornice u pitanju omogućava samo delimičnu odštetu, Sud će, ako je potrebno, pružiti pravično zadovoljenje oštećenoj strani."
136. Sud ističe da prema pravilu 60 Poslovnika Suda, svaki zahtev za pravično zadovoljenje mora biti specificiran i podnet u pisanoj formi, zajedno sa relevantnim pratećim dokumentima, a ako se to ne učini Sud taj zahtev može odbaciti u celini ili delimično.
1. Materijalna šteta u odnosu na prvu, drugu i četvrtu podnositeljku predstavki
137. Podnositeljke predstavki su tražile da se Državi naloži da iz sopstvenih sredstava isplati iznose koji su dosuđeni pravosnažnim presudama donetim u njihovu korist.
138. Vlada je osporila ove zahteve.
139. S obzirom na povrede koje su utvrđene u predmetnom slučaju i sopstvenu sudsku praksu (vidi R. Kačapor i druge podnositeljke predstavki protiv Srbije, citiran u gornjem tekstu, stavovi 123-126), Sud smatra da se zahtevi podnositeljki predstavki moraju usvojiti. Vlada će, stoga, platiti svakoj podnositeljki predstavke iznose koji su dodeljeni pravosnažnim presudama.
2. Materijalna šteta u odnosu na treću podnositeljku predstavke
140. Zahtev treće podnositeljke predstavke je bio identičan zahtevima ostalih podnositeljki predstavki.
141. Vlada je osporila ovaj zahtev.
142. Sud primećuje da se podnositeljka predstavke 18. decembra 2007. odrekla svih svojih zahteva za izvršenje u odnosu na dužnika (vidi stavove 76. i 125. u gornjem tekstu). Prema tome, njen zahtev za naknadu materijalne štete se mora odbaciti.
3. Nematerijalna šteta u pogledu svih podnositeljki predstavki
143. Svaka od prve tri podnositeljke predstavki je tražila 5.000 evra na ime pretrpljene nematerijalne štete zbog spornog neizvršenja. Četvrta podnositeljka predstavke je tražila 3.000 evra na ime pretrpljene nematerijalne štete.
144. Vlada je osporila ove zahteve.
145. Sud je mišljenja da su podnositeljke predstavki pretrpele izvesnu nematerijalnu štetu zbog utvrđenih povreda koja se ne može nadoknaditi samo utvrđivanjem povrede od strane Suda. Međutim, konkretni traženi iznosi su previsoki. Procenjujući na osnovu pravičnosti, kako se zahteva članom 41 Konvencije, Sud dodeljuje sledeće iznose u zavisnosti od dužine perioda neizvršenja u svakom slučaju:
i. prvoj podnositeljki predstavke: 1.800 evra,
ii. drugoj podnositeljki predstavke: 1.800 evra,
iii. trećoj podnositeljki predstavke: 1.500 evra,
iv. četvrtoj podnositeljki predstavke: 1.300 evra.
146. Svaka podnositeljka predstavke je takođe tražila naknadu troškova koje je imala u postupcima pred domaćim sudom (kako su odobreni pravosnažnim presudama donetim u njihovu korist). Svaka od prve tri podnositeljke predstavke je dalje tražila 1.006 evra na ime troškova nastalih u toku "strazburškog predmeta", dok je četvrta podnositeljka predstavke tražila 770 evra s tim u vezi.
147. Vlada je osporila ove zahteve.
148. Prema praksi Suda, podnosilac predstavke ima pravo na naknadu troškova samo u onoj meri u kojoj je pokazano da su oni zaista i neophodno nastali i da su opravdani u pogledu iznosa (videti, na primer, Iatridis protiv Grčke (pravična naknada) [VV], br. 31107/96, stav 54, ECHR 2000-XI).
149. Pošto je razmotrio dokumenta koja poseduje i gore navedene kriterijume, Sud smatra da je opravdano da se svakoj podnositeljki predstavke isplati iznos od 300 evra na ime troškova nastalih u postupku pred ovim sudom.
150. U vezi sa troškovima pred domaćim sudovima, Sud primećuje da su oni troškovi koji se odnose na parnični postupak sastavni deo zahteva podnositeljki predstavke za naknadu materijalne štete, o čemu je već bilo reči u prethodnom tekstu.
151. Sud smatra da je primereno da zatezna kamata bude zasnovana na najnižoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke uz dodatak od tri procentna poena.
IZ GORE NAVEDENIH RAZLOGA, SUD JEDNOGLASNO
1. Odlučuje da združi predstavke,
2. Proglašava predstavke dopuštenim,
3. Utvrđuje da je došlo do povrede člana 6. stav 1. Konvencije,
4. Utvrđuje da je takođe došlo do povrede člana 1. Protokola br. 1,
5. Utvrđuje
(a) da tužena Država, iz sopstvenih sredstava i u roku od tri meseca od datuma kada ova presuda postane pravosnažna, u skladu sa članom 44. stav 2. Konvencije, isplati prvoj, drugoj i četvrtoj podnositeljki predstavki iznose koji su dodeljeni pravosnažnim domaćim presudama donetim u njihovu korist,
(b) da tužena Država isplati svakoj podnositeljki predstavke, u istom roku, sledeće iznose:
(i) prvoj podnositeljki predstavke, 1.800 evra (jedna hiljada osam stotina evra) na ime nematerijalne štete i 300 evra (tri stotine evra) na ime troškova,
(ii) drugoj podnositeljki predstavke, 1.800 evra (jedna hiljada osam stotine evra) na ime nematerijalne štete i 300 evra (tri stotine evra) na ime troškova,
(iii) trećoj podnositeljki predstavke, 1.500 evra (jedna hiljada pet stotine evra) na ime nematerijalne štete i 300 evra (tri stotine evra) na ime troškova,
(iv) četvrtoj podnositeljki predstavke, 1.300 evra (jedna hiljada tri stotine evra) na ime nematerijalne štete i 300 evra (tri stotine evra) na ime troškova,
(v) da gore navedene iznose treba pretvoriti u nacionalnu valutu tužene Države po kursu koji se primenjuje na dan isplate plus svaki porez koji se može platiti na ove iznose,
(g) da po isteku gore navedena tri meseca do isplate, treba platiti običnu kamatu na iznose navedene pod b) po stopi koja je jednaka najnižoj kamatnoj stopi Evropske centrale banke uz dodatak od tri procentna poena,
6. Odbija preostali deo zahteva podnositeljki predstavki za pravično zadovoljenje.
Sastavljeno na engleskom jeziku i dostavljeno u pisanoj formi na dan 13. januara 2009. godine u skladu sa pravilom 77. stavovi 2. i 3. Poslovnika Suda.
| Sally Dollé Sekretar |
Françoise Tulkens Predsednik |
EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS
SECOND SECTION
CASE OF CRNIŠANIN AND OTHERS v. SERBIA
(Application nos. 35835/05, 43548/05, 43569/05 and 36986/06)
JUDGMENT
STRASBOURG
13 january 2009
This judgment will become final in the circumstances set out in Article 44 § 2 of the Convention. It may be subject to editorial revision.
In the case of Crnišanin and others v. Serbia,
The European Court of Human Rights (Second Section), sitting as a Chamber composed of:
Françoise Tulkens, President,
Ireneu Cabral Barreto,
Vladimiro Zagrebelsky,
Danute Jočiene,
Dragoljub Popović,
András Sajó,
Nona Tsotsoria, Judges,
and Sally Dollé, Section Registrar,
Having deliberated in private on 9 December 2008,
Delivers the following judgment, which was adopted on that date:
PROCEDURE
1. The case originated in four separate applications (nos. 35835/05, 43548/05, 43569/05 and 36986/06). The first three were lodged with the Court against the State Union of Serbia and Montenegro and the fourth was brought against Serbia, under Article 34 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms ("the Convention"), by Ms Mukadesa Crnišanin and 3 others ("the applicants"; see paragraph 6 below) on 26 September 2005, 26 November 2005 and 26 August 2006, respectively.
2. As of 3 June 2006, following the Montenegrin declaration of independence, Serbia remained the sole respondent in the proceedings before the Court.
3. The applicants were represented before the Court by Ms R. Garibović, a lawyer practising in Novi Pazar. The Government of the State Union of Serbia and Montenegro and, subsequently, the Government of Serbia ("the Government") were represented by their Agent, Mr S. Carić.
4. The applicants complained under Article 6 § 1 of the Convention and Article 1 of Protocol No. 1 about the respondent State’s failure to enforce the final judgments rendered in their favour.
5. On 17 October 2006 and 30 August 2007, respectively, the Court decided to communicate the applications to the Government. Applying Article 29 § 3 of the Convention, it also decided to rule on their admissibility and merits at the same time.
THE FACTS
6. The applicants, Ms Mukadesa Crnišanin ("the first applicant"), Ms Arifa Hamidović ("the second applicant"), Ms Milodarka Kostić ("the third applicant"), and Ms Faza Paljevac ("the fourth applicant") are all Serbian citizens who were born in 1953, 1957, 1951 and 1955, respectively, and currently live in the Municipality of Novi Pazar, Serbia.
I. THE CIRCUMSTANCES OF THE CASE
7. The facts of the case, as submitted by the parties, may be summarised as follows.
8. On 24 March 1995 and 1 May 1996, respectively, the first and the second applicants, both employed with Raška Holding AD, on 1 August 1992, the third applicant employed with Trikotaza Raška DP (succeeded by Oktan-Pro), and on 1 January 1994 the fourth applicant employed with "Raška Holding - Raška pamučna predionica", were all "placed" by their respective "socially-owned" employers on "compulsory" paid leave "until such time" when "normal production could be resumed" and the said companies’ business performance "improved sufficiently".
9. Whilst on this leave, in accordance with the relevant domestic legislation, the applicants were entitled to a significantly reduced monthly income, as well as the payment of their pension, disability and other social security contributions.
10. Since the companies failed to fulfil these obligations, the applicants brought numerous separate civil claims before the Municipal Court (Opštinski sud) in Novi Pazar (hereinafter "the Municipal Court").
B. As regards the first applicant
1. First set of proceedings
11. On 11 July 2002 the Municipal Court ruled in favour of the first applicant and ordered her employer to pay her the monthly "paid leave benefits" ("naknada za vreme plaćenog odsustva") due from 20 June 1998 to 31 December 2001, plus statutory interest.
12. This judgment became final in 2003 or early 2004.
13. On 27 March 2003 the Municipal Court ruled in favour of the applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 January 1999 to 18 February 2003, with statutory interest; and ii. 6,500 Dinars for her legal costs.
14. This judgment became final on 22 April 2003.
15. On 30 October 2003 the Municipal Court again ruled in favour of the applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 18 February 2003 to October 2003 (37,924 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. 11,643 Dinars for her legal costs; and
iii. the pension and disability insurance contributions ("doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje") due for that period.
16. This judgment became final on 28 November 2003.
17. On 19 April 2004 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgments, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
18. On 6 May 2004 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
19. On 21 May 2004 the Municipal Court provided the Central Bank (Narodna banka Srbije) with this order.
2. Second set of proceedings
20. On 30 March 2004 the Municipal Court ruled in favour of the first applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 November 2003 to 30 March 2004 (25,408 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. 4,200 Dinars for her legal costs; and
iii. the pension, disability, health and unemployment insurance contributions due for that period.
21. This judgment became final on 18 June 2004.
22. On 21 June 2004 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
23. On 8 July 2004 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
24. On 14 July 2004 the Municipal Court provided the Central Bank with this order.
3. Third set of proceedings
25. On 27 October 2004 the Municipal Court ruled in favour of the first applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from April to August 2004 (22,482 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. 7,800 Dinars for her legal costs; and
iii. the pension, health and unemployment insurance contributions due from 20 June 1998 to 18 February 2003 and 1 April 2004 to 31 August 2004.
26. This judgment became final on 23 December 2004.
27. On 3 December 2004 and 14 January 2005 the applicant filed two separate requests for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
28. On 24 January 2005 and 22 February 2005, respectively, the Municipal Court accepted the applicant’s requests and issued two enforcement orders.
4. Fourth set of proceedings
29. On 25 March 2005 the Municipal Court ruled in favour of the first applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 September 2004 to 1 March 2005 (37,268 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. 9,750 Dinars for her legal costs; and
iii. the pension, disability, health and unemployment insurance contributions due for that period.
30. This judgment became final on 28 July 2005.
31. On 22 September 2005 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment (except for the costs awarded), proposing that it be carried out through the auctioning of the debtor’s specified immovable assets.
32. On 28 April 2006 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
5. Other relevant facts
33. It would appear that the first applicant’s employer ultimately paid the various pension and other social insurance contributions awarded in the above judgments, but that the paid leave benefits, legal costs and statutory interest have yet to be enforced.
C. As regards the second applicant
1. First set of proceedings
34. On 18 March 1999 and 14 April 1999, respectively, the Municipal Court ruled in favour of the second applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from May 1996 to June 1998 (4,760 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. the pension and disability insurance contributions due for that period; and
iii. 600 Dinars for her legal costs.
35. On an unspecified date thereafter these judgments became final.
36. On 8 April 2003, 24 June 2003 and 28 January 2004, respectively, the Municipal Court accepted the applicant’s enforcement requests and ordered that the above judgments be executed either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
37. On 17 July 2008 the Municipal Court stayed the proceedings based on the relevant provisions of the Amendments and Additions to the Privatisation Act 2007 (see paragraphs 102-104 below).
2. Second set of proceedings
38. On 30 April 2003 the Municipal Court ruled in favour of the second applicant and ordered her employer to pay her the monthly paid leave benefits due from 1 July 1998 to 31 May 2001, as well as those due from 1 June 2001 to 30 April 2003 (the latter amounting to 82,971 Dinars in all), together with statutory interest and another 6,500 Dinars for her legal costs.
39. This judgment became final on 5 June 2003.
40. On 5 June 2003 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets. On 23 January 2004 the applicant requested that enforcement also be attempted by means of a bank account transfer.
41. On 24 June 2003 and 28 January 2004, respectively, the Municipal Court accepted the applicant’s enforcement requests and issued two separate orders.
42. In March 2004 some of the debtor’s movable assets were sold and a number of other creditors’ claims were settled. The applicant, however, received nothing in view of her low ranking on the list of creditors.
43. On 17 July 2008 the Municipal Court stayed the proceedings based on the relevant provisions of the Amendments and Additions to the Privatisation Act 2007 (see paragraphs 102-104 below).
3. Third set of proceedings
44. On 6 November 2003 and 31 May 2004, respectively, the Municipal Court ruled in favour of the second applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from May 2003 to October 2003, (27,824 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. the pension and disability insurance contributions due for that period; and
iii. 7,800 Dinars for legal costs.
45. On an unspecified date thereafter these judgments became final.
46. On 4 March 2004 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgments, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
47. On 15 March 2004 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
48. On 19 March 2004 the Municipal Court provided the Central Bank with this order.
49. Soon thereafter some of the debtor’s movable assets were sold and a number of other creditors’ claims were settled. The applicant, however, received nothing in view of her low ranking on the list of creditors.
4. Fourth set of proceedings
50. On 24 February 2005 the Municipal Court ruled in favour of the second applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from November 2003 to February 2005 (61,973 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. the pension and disability insurance contributions due from 1 July 1998 to 30 April 2003 and 1 November 2003 to 24 February 2005; and
iii. 9,750 Dinars for legal costs.
51. On an unspecified date thereafter this judgment became final.
52. On 24 April 2005 and 29 July 2005, respectively, the applicant filed two separate requests for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
53. On 21 June 2005 and 26 September 2005 the Municipal Court accepted the applicant’s successive requests and issued two separate enforcement orders.
54. On 17 November 2006 and 13 March 2006, respectively, the Municipal Court provided the Central Bank with these orders.
D. As regards the third applicant
1. First set of proceedings
55. On 23 September 1997 the Municipal Court ruled in favour of the third applicant and ordered her employer to pay her the monthly paid leave benefits due from 1 August 1992 to 20 June 1997 (8,089 Dinars in all), together with statutory interest as of 20 June 1997, and another 350 Dinars for legal costs.
56. This judgment became final on 16 February 1998.
57. On 28 April 1998 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out by means of a bank account transfer.
58. On 30 April 1998 the Municipal Court issued an enforcement order.
59. On 29 May 1998 the Municipal Court provided the Central Bank with this order.
60. On 13 March 2003 the applicant complained about the delay to the Municipal Court and proposed alternative enforcement through the auctioning of the debtor’s movable assets.
61. On 25 August 2003 the applicant urged the Municipal Court to consider her request of 13 March 2003.
2. Second set of proceedings
62. On 7 October 2004 the Municipal Court ruled partly in favour of the third applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 5 March 2000 to 5 March 2003, together with statutory interest;
ii. the pension and disability insurance contributions due from 21 June 1997 to 5 March 2003; and
iii. 23,400 Dinars for legal costs.
63. This judgment became final on 25 November 2004.
64. On 29 November 2004 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
65. On 6 December 2004 the Municipal Court accepted this request and issued an enforcement order.
66. On an unspecified date thereafter the Municipal Court provided the Central Bank with this order.
67. On 17 April 2006 the latter informed the former that certain information needed for the enforcement was missing.
68. On 20 June 2006 the applicant provided the Municipal Court with the information sought and on 26 June 2006 this information was forwarded to the Central Bank.
3. Third set of proceedings
69. On 10 March 2005 the Municipal Court ruled in favour of the third applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 5 March 2003 to 1 March 2005 (127,889 Dinars in all), together with statutory interest;
ii. the pension and disability insurance contributions due from 1 June 1992 to 20 June 1997 and 6 March 2003 to 18 November 2004; and
iii. 15,000 Dinars for legal costs.
70. This judgment became final on 4 October 2005.
71. On 11 October 2005 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank account transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
72. On 28 December 2005 the Municipal Court accepted this request and issued an enforcement order.
73. In early March 2006 the Municipal Court provided the Central Bank with this order, but by 9 March 2006 the latter informed the former that certain information needed for the enforcement was missing.
74. On 18 July 2008 the Municipal Court terminated enforcement of the pension and disability insurance contributions since the applicant had failed to cover the anticipated costs of a financial expert.
4. Other relevant facts
75. On 18 December 2007 the applicant was declared redundant.
76. On the same date she signed an agreement with the debtor concerning her salary arrears and taxes, as well as her other labour-related benefits and/or contributions. The agreement provided, inter alia, that:
i. all pension and disability insurance contributions due by 18 December 2007 shall be covered by the debtor within a period of six months;
ii. the applicant shall renounce her right to seek judicial enforcement of any final judgments rendered in her favour before 18 December 2007; and
iii. the applicant shall be paid 366,890 Dinars in accordance with the Government’s "social programme".
77. It would appear that the applicant had received the said payment, but that the debtor has yet to cover the pension and disability insurance contributions in question.
E. As regards the fourth applicant
1. First set of proceedings
78. On 22 December 2004 the Municipal Court ruled in favour of the fourth applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits (minimalnu zaradu) due from 1 August 2001 to 30 June 2004 (154,002 Dinars in all), plus statutory interest;
ii. 7,800 Dinars for her legal costs; and
iii. the social security contributions due from 1 January 1994 to 1 August 2004.
79. This judgment became final by 18 July 2005.
80. On 25 February 2005 and 29 July 2005, respectively, the applicant filed two separate requests for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank transfer or through the auctioning of the debtor’s movable and/or immovable assets.
81. On 11 April 2005 and 26 September 2005 the Municipal Court accepted the applicant’s requests and issued two separate enforcement orders.
2. Second set of proceedings
82. On 26 April 2005 the Municipal Court ruled in favour of the fourth applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 August 2004 to 31 March 2005 (50,512 Dinars in all), plus statutory interest;
ii. 9,750 Dinars for her legal costs; and
iii. the social security contributions due for that period.
83. This judgment became final by 26 May 2005.
84. On 5 October 2005 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank transfer or through the auctioning of the debtor’s movable and/or immovable assets.
85. On 27 December 2005 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
3. Third set of proceedings
86. On 30 March 2006 the Municipal Court ruled in favour of the fourth applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 April 2005 to 31 December 2005 (64,456.60 Dinars in all), plus statutory interest; and
ii. the social security contributions due for that period.
87. On 30 March 2006 the Municipal Court again ruled in favour of the applicant and ordered her employer to pay her 4,500 Dinars for her legal costs incurred during the above proceedings.
88. Both decisions became final by 26 April 2006.
89. On 16 May 2006 the applicant filed a request for their enforcement, proposing that it be carried out either by means of a bank transfer or through the auctioning of the debtor’s specified movable and/or immovable assets.
90. On 19 May 2006 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
4. Fourth set of proceedings
91. On 6 March 2007 the Municipal Court ruled in favour of the fourth applicant and ordered her employer to pay her:
i. the monthly paid leave benefits due from 1 January 2006 to 1 June 2006 (38,640 Dinars in all), plus statutory interest;
ii. 11,700 Dinars for her legal costs; and iii. the social security contributions due for that period.
92. This judgment became final by 23 May 2007.
93. On 29 May 2007 the applicant filed a request for the enforcement of the above judgment, proposing that it be carried out either by means of a bank transfer or through the auctioning of the debtor’s movable assets.
94. On 1 June 2007 the Municipal Court accepted the applicant’s request and issued an enforcement order.
95. On 2 November 2004 the Privatisation Agency ordered the restructuring of the first, second and fourth applicants’ debtors, as part of the privatisation process. On 13 December 2006 this privatisation was stayed, but on 14 March 2007 it resumed.
96. As of November 2008, the first and second applicants’ debtor was still predominantly socially-owned, directly or indirectly through other companies, whilst the fourth applicant’s debtor was itself solely owned by the first and second applicants’ debtor. The third applicant’s debtor, however, having been privatised, was predominantly comprised of private capital.
G. Other relevant facts as regards all applicants
97. On 30 November 2004 and 21 February 2005, respectively, the applicants’ lawyer sent two separate letters to the Ministry of Finance, stating, inter alia, that the companies at issue:
i. have, for the past ten years, deliberately avoided doing business through their official bank accounts;
ii. have instead, apparently, engaged in cash transactions or even the use of other, "secret", bank accounts unknown to the tax authorities; and
iii. that, as a result, judicial enforcement by means of a bank account transfer had been rendered impossible.
The applicants’ lawyer concluded by requesting that urgent action be taken to secure the enforcement of the final judgments in question.
98. On 21 March 2005 the Ministry of Finance responded that the above letters had been duly considered but that, in view of the confidential nature of the information obtained, no details could be disclosed.
99. On 6 June 2005 the applicants’ lawyer sent another complaint to the Ministry of Finance, stating that the situation concerning the said bank accounts had remained unchanged.
A. Privatisation Act (Zakon o privatizaciji, published in the Official Gazette of the Republic of Serbia - OG RS - nos. 38/01,18/03 and 45/05)
100. Articles 19-20d set out the details as regards the restructuring of companies about to be privatised. This restructuring, however, is optional and a company may be sold without having been restructured if the Privatisation Agency so decides.
B. Amendments and Additions to the Privatisation Act 2005 (Izmene i dopune Zakona o privatizaciji, published in OG RS no. 45/05)
101. Article 31 provides that a company whose restructuring commenced prior to 7 June 2005, as part of an ongoing privatisation, cannot be subjected to an enforcement procedure within one year of that date. If the decision to restructure a company, however, was not adopted prior to 7 June 2005, the relevant time limit shall be two years as of the subsequent adoption of a decision to this effect. Any ongoing enforcement proceedings shall be stayed while new enforcement proceedings shall not be instituted until the expiry of the above time-limits.
C. Amendments and Additions to the Privatisation Act 2007 (Izmene i dopune Zakona o privatizaciji, published in OG RS no. 123/07)
102. Articles 4 and 5 provide that the privatisation of all remaining socially-owned capital shall commence by 31 December 2008. Should this prove impossible, the companies in question shall be liquidated.
103. Article 10 provides, inter alia, that a company undergoing restructuring, as part of the privatisation process, cannot be subjected to an enforcement procedure until the conclusion of this process. Any ongoing enforcement proceedings shall be stayed.
104. These provisions entered into force in January 2008.
105. Other relevant domestic provisions are set out in the cases of R. Kačapor and Others v. Serbia and EVT Company v. Serbia (nos. 2269/06, 3041/06, 3042/06, 3043/06, 3045/06 and 3046/06, §§57-76, 15 January 2008, as well as no. 3102/05, §§26 and 27, 21 June 2007, respectively).
THE LAW
I. JOINDER OF THE APPLICATIONS
106. The Court considers that, in accordance with Rule 42 § 1 of the Rules of Court, the applications should be joined, given their similar factual and legal background.
II. ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE 6 § 1 OF THE CONVENTION
107. The applicants complained under Article 6 § 1 of the Convention about the respondent State’s failure to enforce the final judgments rendered in their favour. Article 6 § 1 of the Convention, in the relevant part, reads as follows:
"In the determination of his [or her] civil rights and obligations .., everyone is entitled to a fair ... hearing ... by [a] ... tribunal..."
1. Compatibility ratione personae (responsibility of the State) as regards the first, second and fourth applicant
108. The Government maintained that the State could not be held responsible for a company partly comprised of socially-owned capital.
109. The applicants reaffirmed their complaints.
110. The Court notes that the first, second and fourth applicants’ debtors are indeed predominantly comprised of socially-owned capital (see paragraph 96 above), but that, as such, they are nevertheless closely controlled by the Privatisation Agency, itself a State body, and/or the Government (see R. Kačapor and Others v. Serbia, cited above, §§ 92-99).
111. The Court therefore considers that the debtors, despite the fact that they are separate legal entities, do not enjoy sufficient institutional and operational independence from the State which would absolve the latter from its responsibility under the Convention (ibid.).
112. Accordingly, without prejudging the merits, the Court finds that the applicants’ complaints are compatible ratione personae with the provisions of the Convention, and dismisses the Government’s objection in this regard.
2. Compatibility ratione personae (responsibility of the State) as regards the third applicant
113. The Government noted that the third applicant’s debtor was a privately-owned company (see paragraph 96 above) which "engaged no State liability".
114. The Court recalls that irrespective of whether a debtor is a private or a State-controlled actor, it is up to the State, whenever it is domestically entrusted with the enforcement of its own judgements, to take all necessary steps in this respect (see EVT Company v. Serbia, cited above, § 48).
115. In view of the above, without prejudging the merits, the Court finds that the third applicant’s complaints are compatible ratione personae with the provisions of the Convention, and dismisses the Government’s objection in this respect.
3. Exhaustion of domestic remedies as regards all applicants
116. The Government submitted that the applicants had not exhausted all effective domestic remedies. In particular, they had omitted to complain about the delay in question to the President of the Municipal Court, the President of the District Court, and the Supreme Court’s Supervisory Board, respectively. Further, the applicants had neither filed criminal complaints nor brought separate civil lawsuits based on the Obligations Act, the Serbian Constitution, or, for that matter, directly on the basis of the Convention.
117. The applicants contested the effectiveness of these remedies.
118. The Court has already held in previous cases that the remedies referred to by the Government could not be deemed effective within the meaning of its established case-law under Article 35 § 1 of the Convention (see, mutatis mutandis, Tomić v. Serbia, no. 25959/06, §§81 and 82, 26 June 2007; and V.A.M. v. Serbia, no. 39177/05, §§ 85 and 86, 13 March 2007). It finds no reason to depart from this ruling in the present case.
119. The Government’s objection must, therefore, be dismissed.
4. Conclusion as regards all applicants
120. The Court considers that the applicants’ complaints are not manifestly ill-founded within the meaning of Article 35 § 3 of the Convention and finds no other ground to declare them inadmissible. They must therefore be declared admissible.
1. Arguments of the parties
121. The Government maintained that there was no violation of Article 6 § 1 of the Convention. In particular, the non-enforcement of the judgments rendered in favour of the applicants was primarily due to their debtors’ indigence, as well as the applicants’ own failure to make adequate use of the various procedural tools at their disposal or provide the enforcement court with the relevant information in a timely manner. The Government further noted that the Convention had been ratified by Serbia on 3 March 2004 and observed that the stay of enforcement provided for in the privatisation laws was, where applicable, both legitimate and proportionate.
122. The applicants reaffirmed their complaints.
2. Relevant principles
123. The Court recalls that the execution of a judgment given by a court must be regarded as an integral part of the "trial" for the purposes of Article 6 (see Hornsby v. Greece, judgment of 19 March 1997, Reports of Judgments and Decisions1997-II, p. 510, § 40). In addition, a delay in the execution of a judgment may be justified in particular circumstances. It may not, however, be such as to impair the essence of the right protected under Article 6 § 1 (see Immobiliare Saffi v. Italy [GC], no. 22774/93, § 74, ECHR 1999-V). Finally, irrespective of whether a debtor is a private or a State-controlled actor, it is up to the State itself to take all necessary steps to enforce a final court judgment (see EVT Company v. Serbia, cited above, §48).
3. The Court’s assessment
(a) As regards the first, second and fourth applicants
124. The Court has already held that the State is responsible for the debts of companies predominantly comprised of social capital, (R. Kačapor and Others v. Serbia, cited above). It finds no reason to depart from this ruling in the present case since the first, second and fourth applicants’ debtors are themselves such companies (see paragraph 96 above) and the period of debt recovery has so far lasted between one year and five months and four years and eight months as of the Serbian ratification of the Convention on 3 March 2004 (the period which falls within this Court’s competence ratione temporis). The Serbian authorities have thus not taken the necessary measures to enforce the judgments in question and have not provided any convincing reasons for that failure (see R. Kačapor and Others v. Serbia, cited above). Accordingly, there has been a violation of Article 6 § 1 of the Convention.
(b) As regards the third applicant
125. The Court notes, in the first place, that the enforcement proceedings in question had been brought by the applicant on 28 April 1998, 29 November 2004 and 11 October 2005, respectively (see paragraphs 57, 64 and 71 above). It is further observed that on 18 December 2007 the applicant had renounced all of her enforcement claims in respect of the debtor (see paragraphs 76 and 77 above) and has since been formally bound by this undertaking (unless and until a court of law decides otherwise or a new compromise is reached between the parties). The first set of proceedings had therefore continued for more than three years and nine months since the Serbian ratification of the Convention on 3 March 2004, having already lasted approximately six years before that date (see, mutatis mutandis, Styranowski v. Poland, judgment of 30 October 1998, Reports 1998-VIII). The second and the third set of proceedings, however, had been within the Court’s competence ratione temporis from their outset, i.e. for some three years and one month and two years and two months, respectively.
126. Secondly, the enforcement court was obliged to proceed ex officio with other means of enforcement, had any one of those proposed by the applicants already proved impossible (see R. Kačapor and Others v. Serbia, cited above, § 110).
127. Thirdly, the relationship between the enforcement court and the Central Bank was an internal one, between two State bodies, and, as such, beyond the scope of the applicant’s influence. There was also no reason why the applicant should have requested updates from the Central Bank in respect of the bank transfers in question merely in order to fill the communication void between two branches of Government (ibid., §§111 and 113).
128. Fourthly, there is no evidence in the case file that the impugned non-enforcement could indeed be attributed to the debtor’s lack of means (see EVT Company v. Serbia, cited above, §§53 and 54) or that the proceedings themselves had been particularly complex.
129. Lastly, the Court observes, concerning the second and third set of proceedings only, that the applicant cannot be blamed for the belated discovery of the missing information, given that the enforcement orders had already been issued by the competent court which had itself failed to identify an issue in this respect (see paragraphs 66-68 and 72-74 above).
130. In view of the above, the Court finds that the Serbian authorities have failed to take the necessary measures to enforce the judgments in question between 3 March 2004 and 18 December 2007. There has, accordingly, been a violation of Article 6 § 1 of the Convention.
III. ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE 1 OF PROTOCOL NO. 1
131. The applicants further complained that the State had infringed their right to the peaceful enjoyment of their possessions, as guaranteed by Article 1 of Protocol No. 1, which provides as follows:
"Every natural or legal person is entitled to the peaceful enjoyment of his possessions. No one shall be deprived of his possessions except in the public interest and subject to the conditions provided for by law and by the general principles of international law.
The preceding provisions shall not, however, in any way impair the right of a State to enforce such laws as it deems necessary to control the use of property in accordance with the general interest or to secure the payment of taxes or other contributions or penalties."
132. The Court notes that these complaints are linked to those examined above and must, therefore, likewise be declared admissible.
133. The Court reiterates that the failure of the State to enforce the final judgments rendered in favour of the applicants, as of 3 March 2004 which is when Protocol No. 1 entered into force in respect of Serbia, constitutes an interference with their right to the peaceful enjoyment of possessions, as provided in the first sentence of the first paragraph of Article 1 of Protocol No. 1 (see, among many other authorities, Burdov v. Russia, no. 59498/00, § 40, ECHR 2002-III).
134. For the reasons set out above in respect of Article 6, the Court considers that the said interference was not justified in the specific circumstances of the present case. There has, accordingly, been a separate violation of Article 1 of Protocol No. 1.
IV. APPLICATION OF ARTICLE 41 OF THE CONVENTION
135. Article 41 of the Convention provides:
"If the Court finds that there has been a violation of the Convention or the Protocols thereto, and if the internal law of the High Contracting Party concerned allows only partial reparation to be made, the Court shall, if necessary, afford just satisfaction to the injured party."
136. The Court points out that under Rule 60 of the Rules of Court any claim for just satisfaction must be itemised and submitted in writing, together with the relevant supporting documents, failing which the Court may reject the claim in whole or in part.
1. Pecuniary damage as regards the first, second and fourth applicants
137. The applicants requested that the State be ordered to pay, from its own funds, the sums awarded by the final judgments rendered in their favour.
138. The Government contested these claims.
139. Having regard to the violations found in the present case and its own jurisprudence (see R. Kačapor and Others v. Serbia, cited above, §§ 123-126), the Court considers that the applicants’ claims must be accepted. The Government shall, therefore, pay in respect of each applicant the sums awarded in the said final judgments.
2. Pecuniary damage as regards the third applicant
140. The third applicant’s claim was identical to those made by the other applicants.
141. The Government contested this claim.
142. The Court notes that on 18 December 2007 the applicant had renounced all of her enforcement claims in respect of the debtor (see paragraphs 76 and 125 above). Accordingly, her pecuniary claim must be rejected.
3. Non-pecuniary damage as regards all applicants
143. The first three applicants claimed EUR 5,000 each for the non-pecuniary damage suffered as a result of the impugned non-enforcement. The fourth applicant claimed EUR 3,000 for the non-pecuniary damage suffered.
144. The Government contested these claims.
145. The Court takes the view that the applicants have suffered some non-pecuniary damage as a result of the violations found which cannot be made good by the Court’s mere finding of a violation. The particular amounts claimed, however, are excessive. Making its assessment on an equitable basis, as required by Article 41 of the Convention, the Court makes the following awards depending on the length of the periods of non-enforcement in each case:
i. the first applicant: EUR 1,800;
ii. the second applicant: EUR 1,800;
iii. the third applicant: EUR 1,500; and
iv. the fourth applicant: EUR 1,300.
146. Each applicant also claimed the costs and expenses incurred in the domestic civil proceedings (as recognised in the final judgments rendered in their favour). The first three applicants further sought EUR 1,006 each for the costs and expenses incurred in the course of their "Strasbourg case", whilst the fourth applicant claimed EUR 770 in this respect.
147. The Government contested these claims.
148. According to the Court’s case-law, an applicant is entitled to the reimbursement of costs and expenses only in so far as it has been shown that these have been actually and necessarily incurred and were also reasonable as to their quantum (see, for example, Iatridis v. Greece (just satisfaction) [GC], no. 31107/96, § 54, ECHR 2000-XI).
149. Regard being had to the documents in its possession and the above criteria, the Court considers it reasonable to award each applicant the sum of EUR 300 for the costs and expenses incurred in the proceedings before this Court.
150. As regards the costs and expenses incurred domestically, the Court notes that those concerning the civil proceedings are an integral part of the applicants’ pecuniary claims which have already been dealt with above.
151. The Court considers it appropriate that the default interest should be based on the marginal lending rate of the European Central Bank, to which should be added three percentage points.
FOR THESE REASONS, THE COURT UNANIMOUSLY
1. Decides to join the applications;
2. Declares the applications admissible;
3. Holds that there has been a violation of Article 6 § 1 of the Convention;
4. Holds that there has also been a violation of Article 1 of Protocol No. 1;
5. Holds
(a) that the respondent State shall, from its own funds and within three months as of the date on which this judgment becomes final, in accordance with Article 44 § 2 of the Convention, pay in respect of the first, second and fourth applicants the sums awarded in the final domestic judgments rendered in their favour;
(b) that the respondent State is to pay each applicant, within the same period, the following amounts:
(i) to the first applicant, EUR 1,800 (one thousand eight hundred euros) for non-pecuniary damage and EUR 300 (three hundred euros) for costs and expenses;
(ii) to the second applicant, EUR 1,800 (one thousand eight hundred euros) for non-pecuniary damage and EUR 300 (three hundred euros) for costs and expenses;
(iii) to the third applicant, EUR 1,500 (one thousand five hundred euros) for non-pecuniary damage and EUR 300 (three hundred euros) for costs and expenses;
(iv) to the fourth applicant, EUR 1,300 (one thousand three hundred euros) for non-pecuniary damage and EUR 300 (three hundred euros) for costs and expenses;
(c) that these amounts shall be converted into the national currency of the respondent State at the rate applicable at the date of settlement, plus any tax that may be chargeable to the applicants;
(d) that from the expiry of the above-mentioned three months until settlement simple interest shall be payable on the amounts specified under (b) at a rate equal to the marginal lending rate of the European Central Bank during the default period plus three percentage points;
6. Dismisses the remainder of the applicants’ claims for just satisfaction.
Done in English, and notified in writing on 13 January 2009, pursuant to Rule 77 §§ 2 and 3 of the Rules of Court.
| Sally Dollé Registrar |
Françoise Tulkens President |
baza unakrsnih veza